جایگاه علم حضوری در رابطۀ دانش و عمل اخلاقی از دیدگاه صدرالمتألهین
مقاله نشریه: پژوهش‌های عقلی نوین » سال 1402 شماره 15
چکیده:
رابطۀ دانش و عمل اخلاقی در فلسفۀ اخلاق، همواره با چالش مهمی به عنوان خطای آگاهانۀ اخلاقی و شکاف میان علم و عمل اخلاقی مواجه بوده است. چنین چالشی بیشتر به تلاش‌هایی برای رفع این خلاء با تأکید بر ساحت‌های دیگری همچون عواطف و ارادۀ انسان‌ها منجر شده است. در میان متفکران مسلمان، رویکرد وجودی ملاصدرا نسبت به همۀ کمالات از جمله معرفت و خیر، بیشتر بر رویکرد سقراطی نسبت به معرفت و فضیلت قابل انطباق بوده و در نتیجه در معرض چالش یادشده قرار می‌گیرد. این پژوهش با اعتقاد به تقدم تبیین حدود طرفین رابطه بر اصل آن و با نگاه تحلیلی‌ـ استنباطی به دیدگاه معرفت‌شناختی و ارزش‌شناختی صدرالمتالهین، به بررسی این مسئله می‌پردازد. بر اساس حکمت صدرایی به دلیل ارادی بودن فعل اخلاقی و مسبوقیت اراده به ادراک نفس، ادراک امر ملائم و ادراک تلائم میان آنها، منشاء انگیزش فعل اخلاقی هستند. از طرفی اثر انگیزشی ادراکات نسبت به افعال، متناسب با مرتبۀ وجودی آنهاست و علم حضوری به دلیل عینیت با معلوم از قوت وجودی بالاتری نسبت به علم حصولی برخوردار بوده و در مقایسه با آن، انگیزه‌بخشی بیشتری نسبت به فعل انسان دارد. ازاین‌رو در صورت تناقض ادراکات حضوری و حصولی فرد در حیطۀ ادراکات یادشده، علوم حضوری میان انگیزش علوم حصولی و فعل اخلاقی قرار گرفته و مانع تحقق فعل مقتضی آنها می‌شوند. حاصل این که تشکیک در رابطۀ معرفت و فضیلت، حاصل غفلت از علوم حضوری، در فرایند کنش‌گری اخلاقی است و راهکار آن توجه به این موضوع می‌باشد.
رابطۀ دانش و عمل اخلاقی در فلسفۀ اخلاق، همواره با چالش مهمی به عنوان خطای آگاهانۀ اخلاقی و شکاف میان علم و عمل اخلاقی مواجه بوده است. چنین چالشی بیشتر به تلاش‌هایی برای رفع این خلاء با تأکید بر ساحت‌های دیگری همچون عواطف و ارادۀ انسان‌ها منجر شده است. در میان متفکران مسلمان، رویکرد وجودی ملاصدرا نسبت به همۀ کمالات از جمله معرفت و خیر، بیشتر بر رویکرد سقراطی نسبت به معرفت و فضیلت قابل انطباق بوده و در نتیجه در معرض چالش یادشده قرار می‌گیرد. این پژوهش با اعتقاد به تقدم تبیین حدود طرفین رابطه بر اصل آن و با نگاه تحلیلی‌ـ استنباطی به دیدگاه معرفت‌شناختی و ارزش‌شناختی صدرالمتالهین، به بررسی این مسئله می‌پردازد. بر اساس حکمت صدرایی به دلیل ارادی بودن فعل اخلاقی و مسبوقیت اراده به ادراک نفس، ادراک امر ملائم و ادراک تلائم میان آنها، منشاء انگیزش فعل اخلاقی هستند. از طرفی اثر انگیزشی ادراکات نسبت به افعال، متناسب با مرتبۀ وجودی آنهاست و علم حضوری به دلیل عینیت با معلوم از قوت وجودی بالاتری نسبت به علم حصولی برخوردار بوده و در مقایسه با آن، انگیزه‌بخشی بیشتری نسبت به فعل انسان دارد. ازاین‌رو در صورت تناقض ادراکات حضوری و حصولی فرد در حیطۀ ادراکات یادشده، علوم حضوری میان انگیزش علوم حصولی و فعل اخلاقی قرار گرفته و مانع تحقق فعل مقتضی آنها می‌شوند. حاصل این که تشکیک در رابطۀ معرفت و فضیلت، حاصل غفلت از علوم حضوری، در فرایند کنش‌گری اخلاقی است و راهکار آن توجه به این موضوع می‌باشد.
جایگاه علم حضوری در رابطۀ دانش و عمل اخلاقی از دیدگاه صدرالمتألهین
1/1/1402 12:00:00 AM
انحصار علم به علم حضوری نزد صدرالمتألهین
نویسندگان:
حجت اسعدی
،
عباس جوارشکیان
،
مقاله نشریه: پژوهش‌های عقلی نوین » سال 1397 شماره 6
بررسی تحلیلی مبانی و نتایج دیدگاه رابطه ضروری معرفت و عمل اخلاقی
نویسنده:
سید محمد اکبریان
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1390 (پياپي 62)، تابستان 1390 شماره2
رابطه علم و دین از دیدگاه علامه طباطبایى
نویسنده:
کاشانى محمدجواد حیدرى
،
مقاله نشریه: پاسدار اسلام » سال 1389 شماره 203
خطاپذیری علم حضوری و مکاشفات عرفانی
نویسندگان:
حجت اسعدی
،
سید مرتضی حسینی شاهرودی
،
مقاله نشریه: پژوهش‌های عقلی نوین » سال 1396 شماره 4
حقیقت علم از نظر صدرالمتألهین
نویسنده:
ناصر عرب مومنی
،
مقاله نشریه: اخلاق (مطالعات اخلاق کاربردی) » سال 1379 شماره 0
حضوری یا حصولی بودن علمِ ذاتی و فعلی خداوند به امور مادی نزد صدرالمتألهین
نویسندگان:
احمد واعظی
،
رضا قاسمیان
،
مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1392 تابستان 92 - مسلسل 16
ارجاع علم حصولی به علم حضوری از نظر علامه طباطبایی
نویسنده:
حسن معلمی
،
مقاله نشریه: حکمت اسلامی » سال 1393 تابستان 1393 شماره1
رابطه حقیقت علم با حقیقت اراده از منظر صدرالمتألهین و علامه مصباح یزدی
نویسنده:
احمد سعیدی
،
مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1402 پاییز1401 مسلسل 53