رابطه حقیقت علم با حقیقت اراده از منظر صدرالمتألهین و علامه مصباح یزدی
نویسنده:
احمد سعیدی
،

مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1402 پاییز1401 مسلسل 53
چکیده:
صدرالمتألهین بین «مفهوم»، «حقیقت نفسالامری» و «حقیقت عینی» تمایز میگذارد و معتقد است یک حقیقت میتواند به صورتهای مختلف محقق شود؛ چنانکه چند حقیقت میتوانند در یک موطن به یک وجود و در موطن دیگر جداگانه محقق شوند. ایشان حقایق علم و اراده را ساری در کل هستی میشمارد و معتقد است امکان ندارد وجودی مطلقا فاقد علم و اراده باشد، هرچند ممکن است مراتبی از وجود و علم و اراده جداگانه محقق شوند. اما علامه مصباح نه تمایز سهحدیِ «مفهوم»، «حقیقت نفسالامری» و «حقیقت عینی» را میپذیرد، نه اجتماع چند حقیقت نفسالامری در یک وجود را و نه وحدتِ شخصی یک حقیقت و تکثر تعینات آن در مراتب و مواطن مختلف را. ایشان در بحث علم و اراده نیز نه اجتماع آنها در یک وجود را برمیتابد و نه وحدت حقایق آنها در عین تکثر تعیناتشان را.
«سؤال اصلی» این تحقیق درباره نوع رابطه علم و اراده است و «هدف» از این تحقیق، شناخت اراده و مقومات آن به عنوان یکی از شئون انسانشناسی است. ما در این پژوهش با «روش» تحلیلی، توصیفی و مقایسهای به این «نتیجه» رسیدهایم که باوجود اختلاف مبانی، هر دو حکیم میپذیرند که نوعی علم، تلازم ضروری و غیر قابل انفکاک با نوعی اراده دارد.
صدرالمتألهین بین «مفهوم»، «حقیقت نفسالامری» و «حقیقت عینی» تمایز میگذارد و معتقد است یک حقیقت میتواند به صورتهای مختلف محقق شود؛ چنانکه چند حقیقت میتوانند در یک موطن به یک وجود و در موطن دیگر جداگانه محقق شوند. ایشان حقایق علم و اراده را ساری در کل هستی میشمارد و معتقد است امکان ندارد وجودی مطلقا فاقد علم و اراده باشد، هرچند ممکن است مراتبی از وجود و علم و اراده جداگانه محقق شوند. اما علامه مصباح نه تمایز سهحدیِ «مفهوم»، «حقیقت نفسالامری» و «حقیقت عینی» را میپذیرد، نه اجتماع چند حقیقت نفسالامری در یک وجود را و نه وحدتِ شخصی یک حقیقت و تکثر تعینات آن در مراتب و مواطن مختلف را. ایشان در بحث علم و اراده نیز نه اجتماع آنها در یک وجود را برمیتابد و نه وحدت حقایق آنها در عین تکثر تعیناتشان را.
«سؤال اصلی» این تحقیق درباره نوع رابطه علم و اراده است و «هدف» از این تحقیق، شناخت اراده و مقومات آن به عنوان یکی از شئون انسانشناسی است. ما در این پژوهش با «روش» تحلیلی، توصیفی و مقایسهای به این «نتیجه» رسیدهایم که باوجود اختلاف مبانی، هر دو حکیم میپذیرند که نوعی علم، تلازم ضروری و غیر قابل انفکاک با نوعی اراده دارد.
رابطه حقیقت علم با حقیقت اراده از منظر صدرالمتألهین و علامه مصباح یزدی
1/1/1402 12:00:00 AM