چکیده:
زندگی پس از مرگ از جمله ابهاماتی است که همواره ذهن بشر متفکر را به خود مشغول کرده است. البته سخنان و گفته هایی که از طریق ائمه معصومین به ما رسیده و یا در قرآن آمده تا حدی این ابهامات را برطرف می سازد. بهشت و جهنم نیز گوشه ای از این ابهامات است که قسمت اعظم فهم آن به روایات و آیات قرآن بازمی گررد. و عقل تا حد بسیار اندکی قادر به فهم آن می باشد. وجود بهشت و جهنم، چگونگی خلقت انها، آوصاف، لذایذ، و آلام آنها،کیفیت خلود و امثال آن از فروعات بحث بهشت و جهنم است که با بررسی برخی از کتابها، پایان نامه ها،و مقالات در این رساله تا حدی به آن پرداخته شده است. ابتدائا نظر برخی از حکما و متکلمان قبل از ملاصدرا بیان شده و در ادامه نظریات ملاصدرا، علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی که برگرفته از آیات و روایات می بادش گفته شده است. از دیدگاه ملاصدرا بهشت و جهنم مانند درختی هستند که اصل آنها اکنون موجود است اما شاخ و برگ آن را انسان ها با اعمال و رفتار خویش به وجود می آورند. یعنی بهشت و دوزخ هر کسی بستگی به اعمال او در این دنیا دادر و خود شخص آنها را در این دنیا می سازد. اما حجاب طبیعت مانع از درک آن می شود. ایشان اکثر مباحث بهشت و جهنم را تاویل می برد و با ذوق فلسفی خویش آیات و روایات را تفسیر می کند. مثلا در مورد درهای هفت گانه دوزخ می گوید آنها قوای هفت گانه انسان است. وی در بحث خلود قائل است که خلود و دوام در بهشت و دوزخ برای بهشتیان و دوزخیان ابدی است اما این بدان معنا نیست ک عذاب هم باری دوزخیان باشد. بلکه پس از مدتی عذاب با طبعشان عجین شده و برای آنها گوارا می گردد. علامه طباطبایی نیز درباره مکان بهشت و جهنم می گوید، ممکن است آن دو در بطن آسمان و زمین باشند. اما درک آن در این جهان به دلیل وجود ماده ممکن نیست. ایشان در بحث خلود قائل است بهشتیان دائما در بهشتند اما ممکن است جهنمیان با لطف و کرم پروردگار از دوزخ خارج شوند. در پایان آیت الله جوادی آکلی با دلایلی از قرآن و روایات خلقت فعلی بهشت و جهنم را امری حتمی می داند و معتقد است خلقت دوزخ یکی از نعمت های الهی است و عامل بازدارنده ای از خلاف و معصیت است برای انسان هایی که به معرفت حقیقی نرسیده اند. نظر وی در باب خلود نیز مانند ظر علامه می باشد. وی برخلاف ملا صدرا قائل است که عذاب هیچگاه برای دوزخیان گوارا نخواهد بود. زیرا خلاف فطرت است. کلید واژه ها: بهشت، جهنم، حکمت متعالیه، صدرالمتالهین، علامه طباطبایی، آیت الله جوادی آملی.

دانــلود