چکیده:
رساله حاضر عهده دار بررسی تحول مفهوم حاکم جائر در فقه سیاسی شیعه است. گرچه ببش از دوره غیبت کبری، موضوع حاکم مورد سوال بوده است، اما مشخصا از زمان غیبت کبری است که این مفهوم به صورت اساسی وارد ادبیات سیاسی فقه شیعه شده و بخش مهمی از فقه سیاسی را به خود اختصاص داده است. سوال اساسی که در این تحقیق مطرح است این است که مفهوم حاکم جائر، چه تحولی در فقه سیاسی شیعه در دوره غیبت کبری پیدا کرده است. با توجه به رهیافت تاریخی تحلیلی به تحول مفهوم حاکم جائر می پردازیم. اصولا دو دسته از زمینه ها و موضوعات بر دیدگاه های فقهی علما تاثیر گذار می باشند. دسته ای از آنها زمینه های ذهنی هستند که از آن می توانیم به مبانی و اصول فکری نام ببریم و دسته ای دیگر، زمینه ها و شرایط عینی هستند که به معنای تاثیر شرایط سیاسی اجتماعی می باشد. اگر شرایط بیرونی نیود سوالی مطرح نمی شد و در نتیجه نظریه جدید به وجود نمی آمد. نظریات جدید علما در زمینه حاکم جائر، در واقع در پیوند با زمینه های ذهنی و عینی است. از بررسی شرایط و سنجش وضعیت و ارائه آن به اصول و مبانی، نظریه جدید و یا فتوایی جدید به وجود می آید. بنابراین از زمان غیبت کبری تا کنون علیرغم وجود مبانی و اصول خاص، شرایط و اوضاع و احوال زمانه نیز در تحول مفهوم حاکم جائر دخالت داشته است. در نتیجه مفهوم حاکم جائر از حالت اجمال و ساده در اوایل غیبت کبری، به مرور زمان به مفهومی مفصل و با فروع مختلف تبدیل شده است. شیعه باید زندگی در حکومت جور را تجربه می کرد، لذا بر اساس مبانی و با توجه به شرایط و ویژگی های زمانه، نسبت به حاکمان جور و نحوه تعامل با آنان را تبیین می کردند. نظریه حکومت معصوم/ جائر، در طول زمان به نظریه حکومت معصوم/ نایب/ جائر(موافق، مخالف و کافر) تبدیل می شود، یعنی در زمان غیبت هم می توان حکومت عدل داشت، لذا زندگی شیعه از انزوا خارج و در متن جامعه قرار می گیرد. گر چه از دیدگاه فقهای شیعه حکومت عدل، مطلوب و حکومت جور، نا مطلوب است و این را مسلم می پنداشتند، اما بحث این است حالا که حکومت جور وجود دارد، نحوه تعامل و رفتار با آنان چگونه بید باشد. علیرغم مماشات بسیاری از علمای شیعی با حاکمان جور( که دلایل خاصی داشته است)، اما امام خمینی، هر گونه کنار آمدن با حاکم جائر را مخالف با مبانی و اساس دین دانسته و لذا با ایجاد انقلابی بزرگ و تاسیس نظام جدید سیاسی که مبتنی بر ولایت فقیه بود، حکومت جور را به کلی مردود دانسته است.

دانــلود