چکیده:
از رابطه بین واجب و ممکنات که در فلسفه به ربط علی و معلولی یاد شده، در نظام وجودیی صدرایی نیز طبق دو دیدگاه بحث می شود. ابتا جناب صدرا با اثبات اصالت و جود، با توجیه این رابطه در د ستگاه وجودی در قالب تشکیک خاصی پرداخته و معتقد است که علت .و معلول، به عنوان دو موجود مستقل و در مقابل هم نیستند که رابطه بین آنها مثل آنچه مشاء قائل به آنند از نوع رابطه تبیانی باشد؛بلکه ایشان به تبعیت از استاد خویش از وجودی ربطی معلول در قبال علت سخن گفته و رابطه میان آن دو را از نوع اضافه اشراقی می داند که معلول ربط به علت است نه موجودی مرتبط با علت، و با این توجیه و استدلال بحث را ادامه داده، اما در اواخر بحث علیت به این نتیجه می رسد که وقتی معلول هویتی مباین با علت نداشته باشد، علت هم باید در مقابل آنها موجود مستقل نامتناهی باشد که عاری از هر نقض باشد. ایشان با استدلال از طریق (بسیط الحقیقه کل الاشیا) و پرداختن به حقیقت علت و معلول (ربط علی) به اثبات خصوصیات علت حقیقی پرداخته و در نهایت به این نتیجه می رسد که تنها وجود حقیقی ذات باری است و مابقی شئون و ظهورات واجبند، نه اینکه وجودی حتی به نحو ربطی و مستقل در مقابل او باشند؛ بدین طریق از تشکیک خاصی و فقر وجودی معلول به منزله پلی برای رسیدن به وحدت شخصی استفاده کرده و به مقصود خویش دست یافته است و در مباحث مختلف از تعابیر عرفانی که نشان دهنده رابطه (شان و ذی شان) است؛ استفاده کرده و بدین ترتیب مطلب را از سطح معمول فلسفی بالا برده و به کمال رساند. هر چند وی پس از اثبات وحدت شخصی صریحا به اثبات مظهر بودن کثرات و تاثیرات آن بر سایر مباحث نپرداخته اما از بیان صریح ایشان در دلایل و استفاده از تعابیر عرفانی مطابق بحث، می توان تاثیر آن را به عنوان یکی از مبانی اساسی همچون تشکیک خاصی بر مباحث دیگر فهمید؛ همانگونه که پیروان حکمت متعالیه کمابیش مطابق بیان و مبانی جناب صدرا به طرح مباحث بر اساس مبانی وحدت شخصی پرداخته اند؛ همچون علم تفصیلی واجب به اشیاء، مبحث جعل، صادر اول، توحید افعالی و... کلید واژه‌ها: اصالت وجود، تشکیک خاصی، علت معلول، فقر وجودی، بسیط الحقیقه، تشکیک در مظاهر، وجود اطلاقی

دانــلود