«اشتباه مفهوم به مصداق» در تعریف ربا و نقش آن در ارزیابی عملیات بانکی (مطالعه تطبیقی در قرآن، روایات و فقه امامیه)
نویسنده:
سید امراله حسینی
،
سید امراله حسینی
،
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1399 شماره 1
چکیده:
گفتمان رایج درباره ربا تعریف آن در قالب ربای قرضی، معاملی و جاهلی است. در نظام بانکداری اسلامی با تکیه بر این گفتمان هرگونه شائبه ربوی بودن قراردادها نفی میشود؛ زیرا ربای معاملی در بانک صورت نمی‌گیرد، قرض هم درصد ناچیزی از تسهیلات را شامل میشود که نوعاً به صورت قرض الحسنه است. جریمه تأخیر هم در قالب وجه التزام دریافت میشود که در مقابل تخلف مدیون از ادای دین در سررسید است و نه در مقابل تمدید مهلت تا ربای جاهلی بشود. با این حال، بهنظر می‌رسد این گفتمان دچار مغالطه اشتباه مفهوم به مصداق شده است؛ زیرا در قرآن کریم حکم ربا بیان شده است نه تعریف و مصداق آن و در روایات هم حکم برخی مصادیق بیان شده است. حال پرسش این است که مفهوم و ماهیت ربا چیست؟ چه وجه مشترکی بین مصادیق ذکر شده برای ربا وجود دارد؟ اگر ربا منحصر به ربای قرضی و معاملی است، چرا برخی فعالیتهای دیگر ـ مثل بیع عینه و... ـ تحت عنوان ربا منع شده است؟ در این مقاله به روش استقرا و تحلیل موارد به این نتیجه رسیدهایم که ربا مفهوم جامعی دارد که شامل همه مصادیق موجود و نوپیدا میشود و قرض و معامله ربوی دو مصداق روشن این مفهوماند.حکم ربا در قرآن اطلاق دارد و شامل هر مصداقی میشود که این مفهوم بر آن صدق کند. این مفهوم عبارت است از: «زیاده لزومی بر سرمایه در ازای مدت با تضمین اصل و فرع» که روایات و شواهد تاریخی نیز این مفهوم را تأیید می‌نماید. این مفهوم امروزه در تمام قراردادهای بانکی راه یافته است.
گفتمان رایج درباره ربا تعریف آن در قالب ربای قرضی، معاملی و جاهلی است. در نظام بانکداری اسلامی با تکیه بر این گفتمان هرگونه شائبه ربوی بودن قراردادها نفی میشود؛ زیرا ربای معاملی در بانک صورت نمی‌گیرد، قرض هم درصد ناچیزی از تسهیلات را شامل میشود که نوعاً به صورت قرض الحسنه است. جریمه تأخیر هم در قالب وجه التزام دریافت میشود که در مقابل تخلف مدیون از ادای دین در سررسید است و نه در مقابل تمدید مهلت تا ربای جاهلی بشود. با این حال، بهنظر می‌رسد این گفتمان دچار مغالطه اشتباه مفهوم به مصداق شده است؛ زیرا در قرآن کریم حکم ربا بیان شده است نه تعریف و مصداق آن و در روایات هم حکم برخی مصادیق بیان شده است. حال پرسش این است که مفهوم و ماهیت ربا چیست؟ چه وجه مشترکی بین مصادیق ذکر شده برای ربا وجود دارد؟ اگر ربا منحصر به ربای قرضی و معاملی است، چرا برخی فعالیتهای دیگر ـ مثل بیع عینه و... ـ تحت عنوان ربا منع شده است؟ در این مقاله به روش استقرا و تحلیل موارد به این نتیجه رسیدهایم که ربا مفهوم جامعی دارد که شامل همه مصادیق موجود و نوپیدا میشود و قرض و معامله ربوی دو مصداق روشن این مفهوماند.حکم ربا در قرآن اطلاق دارد و شامل هر مصداقی میشود که این مفهوم بر آن صدق کند. این مفهوم عبارت است از: «زیاده لزومی بر سرمایه در ازای مدت با تضمین اصل و فرع» که روایات و شواهد تاریخی نیز این مفهوم را تأیید می‌نماید. این مفهوم امروزه در تمام قراردادهای بانکی راه یافته است.
«اشتباه مفهوم به مصداق» در تعریف ربا و نقش آن در ارزیابی عملیات بانکی (مطالعه تطبیقی در قرآن، روایات و فقه امامیه)
3/20/2020 12:00:00 AM
تأثیر جنون بر قصد انشاء مجنون ادواری در زمان مشکوک (مطالعۀ تطبیقی در فقه امامیه و فقه اهل‌سنت)
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1401 شماره 2
مبانی مسئولیت مدنی قراردادی (مطالعه تطبیقی در حقوق و فقه)
نویسنده:
سید حسن وحدتی شبیری
،
کتاب: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - 1385
مفهوم تقوا و کاربرد آن در قرآن کریم
نویسنده:
سید ناصر صفری
،
مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1374 شماره 4
عقلانیت و دیانت: نگاهی تطبیقی به قرآن و روایات شیعه و سنی
نويسنده:
مهدی شجریان
،
کتاب: مکث اندیشه - 1400
تحلیل و ارزیابی قابلیت شرط سقوط خیار ضمنِ‌عقد و استثنائات آن در فقه امامیه و حقوق ایران با نگاهی به رویۀ قضایی
نویسندگان:
جعفر نظام المُلکی
،
محمد صالحی مازندرانی
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1397 شماره 93
تحلیل و ارزیابی قابلیت شرط سقوط خیار ضمنِ عقد و استثنائات آن در فقه امامیه و حقوق ایران با نگاهی به رویه قضایی
نویسندگان:
جعفر نظام المُلکی*
،
محمد صالحی مازندرانی
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1397 بهار 1397 شماره93
تحول معرفت‌شناختی کلام امامیّه در دوران میانی و نقش ابن‌سینا در آن
نویسنده:
حمید عطایی نظری
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1394 شماره 77