مقایسه نفس از دیدگاه حکمت متعالیه و مکتب تفکیک
نویسنده:
فرزاد محبی
، استاد راهنما:
محمدمهدی گرجیان
، استاد مشاور 1:
احمد بهشتی
، استاد مشاور 2:
رضا رضا برنجکار
،
پایاننامه: باقرالعلوم(ع) - 1381 - [کارشناسی ارشد ناپیوسته]
کلیدواژه:
حکمت متعالیه
،
مکتب تفکیک
چکیده:
مبحث نفس در میان موضوعات علمی از اهمیت بسزایی برخوردار است. بگونه ای که در روایات ائمه اطهار (ع) شناخت آن هم ردیف شناخت خداوند متعال قرار داده شد. بر این اساس این مبحث با علوم مختلف و گوناگونی ارتباط پیدا می کند که از جمله آنها علم توحید و معاد( شناخت و معرفت نسبت به مسال آنها) است. بطوری که شناخت بسیاری از مسائل معاد مثل: معاد جسمانی و لذات و آلامی که در بهشت و دوزخ وجود دارند، بدون شناخت نفس امکان پذیر نیستند. همچنین علمای علم اخلاق قبل از ورود در بیان مسائل اخلاقی، ابتدا مباحثی را پیرامون شناخت نفس مطرح می کنند. بعلاوه این مبحث با دیگر علوم انسانی از قبیل روانشناسی، جامعه شناسی و غیره نیز مرتبط است. امام در فلسفه اسلامی این مسئله یکی از دغدغههای مهم و اساسی آنها بوده و هست و یکی از مکاتبی که در مورد این مبحث حساسیت زیادی نشان داده و سعی وافری کرده تا از دیدگاه عقلی و برهانی مسائل آن را به اثبات برساند، حکمت متعالیه است و مکتب دیگری که برای شناخت نفس تکیه زیادی بر روایات معصومین (ع) داشته و به فلسفه و براهین آن توجه کمتری کرده است، مکتب تفکیک می باشد. بین این دو مکتب، در باب نفس اشتراکات و اختلافات زیادی وجود دارد که در این پایان نامه ابتدا در طی دو فصل دیدگاههای آنها رادر مورد مسائل مختلفی از جمله تعریف نفس، حدوث و تکون آن، تجرد و رابطه نفس و بدن و... بطور تفصیل مورد بحث واقع شده است آنگاه در فصل آخر به مقایسه میان دیدگاههای این دو مکتب پرداخته و سعی شده به یک جمعبندی و نتیجه نهایی دست پیدا کنیم. مثلا تعریفی که هر دو مکتب از از نفس ارائه کرده اند مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در نهایت تعریف مکتب تفکیک بر تعریف حکمت متعالیه، ترجیح داده شده است. همچنین در بحث حدود و تکون نفس انتقاداتی بر نظر ملاصدرا (ره) وارد شده و باز هم نظر تفکیک در این مورد انتخاب شده است. در بحث تجرد و مادیات نفس نیز اولا بیان شده که مکتب تفکیک قائل به مادیات آن و حکمت متعالیه قائل به تجرد آن است، ثانیا ادله هر کدام از دو مکتب بر مدعایشان مورد نقد قرار گرفته و در آخر به این نتیجه رسیده ایم که تجرد . مادیات نفس، بحث بسیار مشکلی است و بطور قطع نمی توان به تجرد با مادیات آن فتوی داد مباحث دیگری که در باب نفس مطرح شده است. البته این اثر اولین کاری است که در این باب میان این دو مکتب انجام شده و خالی از نقص نیست. لذا می توان نقطه شروعی برای پژوهشگران و محققین دقیق و ژرف نگر باشد.
مبحث نفس در میان موضوعات علمی از اهمیت بسزایی برخوردار است. بگونه ای که در روایات ائمه اطهار (ع) شناخت آن هم ردیف شناخت خداوند متعال قرار داده شد. بر این اساس این مبحث با علوم مختلف و گوناگونی ارتباط پیدا می کند که از جمله آنها علم توحید و معاد( شناخت و معرفت نسبت به مسال آنها) است. بطوری که شناخت بسیاری از مسائل معاد مثل: معاد جسمانی و لذات و آلامی که در بهشت و دوزخ وجود دارند، بدون شناخت نفس امکان پذیر نیستند. همچنین علمای علم اخلاق قبل از ورود در بیان مسائل اخلاقی، ابتدا مباحثی را پیرامون شناخت نفس مطرح می کنند. بعلاوه این مبحث با دیگر علوم انسانی از قبیل روانشناسی، جامعه شناسی و غیره نیز مرتبط است. امام در فلسفه اسلامی این مسئله یکی از دغدغههای مهم و اساسی آنها بوده و هست و یکی از مکاتبی که در مورد این مبحث حساسیت زیادی نشان داده و سعی وافری کرده تا از دیدگاه عقلی و برهانی مسائل آن را به اثبات برساند، حکمت متعالیه است و مکتب دیگری که برای شناخت نفس تکیه زیادی بر روایات معصومین (ع) داشته و به فلسفه و براهین آن توجه کمتری کرده است، مکتب تفکیک می باشد. بین این دو مکتب، در باب نفس اشتراکات و اختلافات زیادی وجود دارد که در این پایان نامه ابتدا در طی دو فصل دیدگاههای آنها رادر مورد مسائل مختلفی از جمله تعریف نفس، حدوث و تکون آن، تجرد و رابطه نفس و بدن و... بطور تفصیل مورد بحث واقع شده است آنگاه در فصل آخر به مقایسه میان دیدگاههای این دو مکتب پرداخته و سعی شده به یک جمعبندی و نتیجه نهایی دست پیدا کنیم. مثلا تعریفی که هر دو مکتب از از نفس ارائه کرده اند مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در نهایت تعریف مکتب تفکیک بر تعریف حکمت متعالیه، ترجیح داده شده است. همچنین در بحث حدود و تکون نفس انتقاداتی بر نظر ملاصدرا (ره) وارد شده و باز هم نظر تفکیک در این مورد انتخاب شده است. در بحث تجرد و مادیات نفس نیز اولا بیان شده که مکتب تفکیک قائل به مادیات آن و حکمت متعالیه قائل به تجرد آن است، ثانیا ادله هر کدام از دو مکتب بر مدعایشان مورد نقد قرار گرفته و در آخر به این نتیجه رسیده ایم که تجرد . مادیات نفس، بحث بسیار مشکلی است و بطور قطع نمی توان به تجرد با مادیات آن فتوی داد مباحث دیگری که در باب نفس مطرح شده است. البته این اثر اولین کاری است که در این باب میان این دو مکتب انجام شده و خالی از نقص نیست. لذا می توان نقطه شروعی برای پژوهشگران و محققین دقیق و ژرف نگر باشد.
مقایسه نفس از دیدگاه حکمت متعالیه و مکتب تفکیک
3/21/2002 12:00:00 AM
برای این سند علمی فایلی وجود ندارد
علّیت از نگاه اشاعره مکتب تفکیک و حکمت متعالیه
نویسنده:
سید خلیل علاقه بند حسینى طوسى
،
مقاله نشریه: حوزه » سال 1378 شماره 92
رابطه شریعت و سیاست از دیدگاه حکمت متعالیه
نویسنده:
محمدقاسم الیاسی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1387 شماره چهل و سوم - پاییز 87
تبیین ادراک عقلی از دیدگاه حکمت متعالیه
نویسنده:
احمد غفاری قره باغ
،
مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1394 پاییز 94 - مسلسل 25
ماهیت انسان برزخی از دیدگاه مکتب حکمت متعالیه؛ بر اساس دیدگاه علامه حسن زاده آملی
نویسندگان:
محبوبه گلستانی فر
،
ابراهیم علی پور
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1399 شماره 100
ماهیت انسان برزخی از دیدگاه مکتب حکمت متعالیه؛ بر اساس دیدگاه علامه حسن زاده آملی
نویسندگان:
محبوبه گلستانی فر
،
ابراهیم علی پور*
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1399 دوره 25، شماره 4 (زمستان 1399)
نقد و بررسی رابطه نفس و بدن از دیدگاه دکارت با بهره گیری از نظام حکمت متعالیه
نویسنده:
علی کارشناس
،
مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1392 بهار 92 - مسلسل 15
پیشینۀ اشراقی علم الهی از دیدگاه حکمت متعالیه
نویسندگان:
راضیه نیکی
،
سعید رحیمیان
،
مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1398 پاییز 98 _ مسلسل 41