چکیده:
پرسش اصلی مقاله این است که در جامعۀ بازاری‌شدۀ معاصر، چه امکان‌هایی فرا‌روی دین قرار دارد؟ به‌عبارت دیگر، آیا دین در یک زمینۀ اجتماعی نولیبرال که ناظر به تسلط منطق و اقتصاد بازار بر همۀ قلمروهای اجتماعی است به شکل متفاوتی تنظیم می‌شود؟ در این نوشتار، توصیفی تحلیلی، برای بررسی اثرات نولیبرالیسم بر قلمرو دینی و واکنش‌های دین به هجوم نیروهای بازار، از روش اسنادی استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که در نظام اقتصادی و اجتماعی مبتنی بر منطق بازار آزاد، رابطۀ دین و دولت تغییر می‌کند و ممکن است دین، براساس تنظیم‌های بازار، تغییر صورت پیدا کند. در سطح جهانی، برخی از امکان‌های رابطۀ دین و نولیبرالیسم به این قرار است: بازشکل‌گیری دین از طریق مصرف‌گرایی، ابراز وجود کُنش‌گران (جنبش‌های‌) دینی جدید یا نادیده‌گرفته‌شده؛ محافظه‌کار یا سنت‌گراشدن دین؛ تضعیف نقش انتقادی دین (خاصه از حیث ارائۀ نقد اخلاقی)؛ کالایی‌شدن انسان و تهی‌شدن جامعه از ارزش‌های طبیعی و انسانی. در ایران نیز ترکیب نولیبرالیسم اقتصادی و محافظه‌کاری سیاسی از دوران پس از جنگ، تقلیل پدیده‌های اجتماعی به الگوی خاصی از اقتصاد (رهاکردن امر اجتماعی) و دفاع از اقتصاد بازار در یک زمینۀ دینی استفادۀ ابزاری از دین و استفادۀ انحصاری و رانتی از اقتصاد نوعی بورژوازیِ جدید در جامعۀ ما پدید آورده است.

دانــلود