چکیده:
در رابطه با هويت و سرشت علم ديني، رويكردهاي گوناگوني اظهار شده است. گروهي منكر علم ديني و دسته‌اي در پي اثبات آن هستند, در ميان منكرين عده‌اي اساساً اين تركيب را پارادوكسيكال و يا فاقد معنا مي‌دانند، و گروهي ديگر تحقق آن را نفي مي‌كنند. در ميان مثبتين نيز رويكردهايي كاملاً متفاوت و حتي متعارض وجود دارد. برخي اصل تقسيم علم به ديني و غير ديني را زير سوال برده و هر علمي از آن جهت كه علم است را ديني تلقي مي‌كنند. برخي با پيش فرض قلمرو حداكثري دين خواستار تاسيس علم ديني بر مبناي حضور آموزه‌هاي دين در تمامي علوم تجربي هستند و گروهي آن را منحصر به علوم انساني مي‌دانند. مشكل اصلي در انديشه علم ديني، مساله روش است كه چگونگي اعمال آن, تركيب فوق را معنادار و يا بي‌معنا مي‌كند. تبيين هويت علم ديني، مبتني بر تبيين دقيق هويت علم، هويت دين و رابطه بين علم و دين است. اين مبحث از زير شاخه‌هاي بحث علم و دين به حساب مي‌آيد و به فلسفه علم و فلسفه دين نيز ارتباط وثيق دارد. رسالت اين نوشتار، نشان‌دادن حضور دين و تاثير منطقي دين در عرصه علوم تجربي اعم از طبيعي و انساني و با تاكيد بر علوم انساني - اجتماعي است. بر آنيم كه نشان دهيم علم خنثي و فارغ از پارادايم‌ها و ارزش‌ها وجود ندارد، و شكل‌گيري و صورت‌بندي علم در زمينه و چارچوب دين ممكن و مطلوب است. و با توجه به عدم كاربرد جامع نتايج علوم انساني مدرن- كه در دامان الحاد رشد يافته است- در جوامع اسلامي، ايجاد و توليد علم ديني مطلوب و بلكه ضروري است و مي‌تواند متناسب با باورها و هنجارهاي جامعه اسلامي پاسخگوي نظام نيازها باشد. و همچنين علم ديني داراي جهت‌گيري كاربردي در راستاي اهداف دين است. از نظر ما علم ديني تركيب و تلفيقي است كه هويت هر يك از عناصر در آن باقي مي‌ماند. و دين در ساختار و محتواي علم اثر مي‌گذارد، بدان جهت مي‌بخشد و حاصل اين علم تن به آزمون تجربي در مقام داوري مي‌دهد. ديدگاه علم ديني با انديشه‌هاي مابعد اثبات‌گرا سازگار است. در صورت ابطال گزاره‌ها و قوانين علمي، پيش فرضهاي ديني آن آسيب نخواهد ديد. هدف علم ديني چونان هر علم ديگري در درجه اول شناخت واقع است، اما هدف ثانوي آن اصلاح فرد و جامعه برمبناي اهداف دين و پاسخ به نظام نيازهاي جوامع اسلامي كه تحت‌تاثير باورهاي و هنجارهاي ديني هستند مي‌باشد. تكيه‌گاه بحث در علم ديني علوم تجربي است، هرچند حضور دين در منطقه فراتجربي روشن، پررنگ و واضح است. در اين ميان علوم انساني_ اجتماعي داراي ويژگي خاص هستند. تفكيك واقعيت از ارزش پذيرفتني نيست. دنياي واقعيت و علم در چندين سطح ممزوج با دنياي ارزشها هستند. آموزه‌هاي ديني پيش فرض شده بعنوان زيرساخت‌هاي علم، داراي تاثيري بيش از تحريك انگيزه‌هاي علمي و يا الهام‌بخش اتفاقي و جهت‌گيري كاربردي است. 3- كليد واژه‌ها: علم, علمي، دين، علم ديني،متافيزيك، معرفت، معرفت ديني، فهم ديني، دينداري، معرفت‌شناسي ديني، عينيت، تجربه، نظريه.

دانــلود