چکیده:
مساله شناخت و ارزیابی اعتبار آن، یکی از مباحث اساسی معرفت شناسی است و سرآغاز همه علوم می باشد. شناخت هستی و احوالات آن، فرع بر اعتقاد به امکان شناخت و صحت عملکرد ذهن و واقع نمایی یافته های آن می باشد. در مکتب حکمت متعالیه علم عبارت است از مطلق ادراک، چه ادراک تصوری و چه ادراک تصدیقی، چه یقینی و چه غیر یقینی، فلاسفه اسلامی معتقدند که وقتی انسان به اشیای خارجی علم پیدا می کند ماهیتی عین همان ماهیت خارجی در ذهن موجود می شود و فرق این دو ماهیت به این است که یکی به وجود ذهنی موجود شده است و دیگری به وجود خارجی موجود بوده است. وجود صورتهای اشیا خارجی در ذهن را "وجود ذهنی" اشیاء می گویند. فلاسفه حکمت متعالیه نیز دربراه حقیقت علم و آگاهی نسبت با اشیاء خارجی، به بحث و گفتگو پرداخته اند. عده ای گفته اند که نسبت علم به موجودات عینی، همان حصول ماهیت شی خارجی در ذهن است؛ صورت ذهنی ما، ظهور ماهیت و ذات شیء خارجی است. البته در مقابل این دیدگاه اقوال دیگری مثل قول به شبح و اضافه نیز وجود دارد. ملاصدرا را به اصلات وجود و اعتباریات ماهیت قایل است و طبق این یدگاه حقیقت انتباق به این همانی و وحدت تشکیکی عینی وجود برتر ماهیت و وجود خاص آن بازمی گردد. در اصطلاح،سلسله تشکیکی وجود هر مرتبه کامل تری به مرتبه ناقص تر، منطبق است یعنی نحوه وجود کامل است که انطباق بر ناقص را ایجاب می کند. این انطباق و این همانی عینی، در ذهن، به صورت وحدت و این همانی ماهوی مراتب مذکور منعکس می شود. به این نحو که هر مرتبه کامل تری هم وجود خارجی برتر ماهیات مراتب ناقص تر است و هم در مقایسه با وجود خارجی خاص محقق یا متصور این ماهیت، وجود ذهنی آنهاست. به نظر حکمای اسلامی مسئله حکایتگری و انکشاف علم نسبت به معلوم و تطابق میان آندو متکی بر اتخاذ ذاتی و ماهوی است. زیرا بی شک وجود خارجی با وجود ذهنی مغایرت دارد و هیچ کس نمی گوید در هنگام علم موجود خارجی به ذهن منتقل و نزد او حاضر می گردد. بلکه بی گمان وجودی دیگر و مستقل است. حکمای اسلامی از طریق اتحاد ماهوی میان وجود ذهنی و وجود خارجی و وجود خارجی فاصله میان ذهن و خارج را برداشته و کاشفیت و حکایتگری و انطباق را حل کرده اند.

دانــلود