چکیده:
آموزه¬ مهدويت بخش مهمی از انديشه¬ی اسلامی است که می¬تواند از طريق ترسيم يک آيندة دست -يافتنی در شکل¬ دادن به جوهره و روح حاکم بر تمدن جديد اسلامی، نقش¬آفرين باشد و به مثابة يک «ستارة راهنما»، راهنمای جوامع اسلامی به سوی جامعة کمال ¬يافته و برخوردار از تمدن آرمانی باشد. در انقلاب اسلامی ایران نیز آموزه مهدویت در پیروزی، تثبیت و بقای آن نقش موثری داشته است. در سال¬هاي پس از پیروزی انقلاب، در میان استادان و صاحب نظران حوزه مهدویت، رویکردهای مختلفی شکل گرفته است که با توجه به جهت گیری تمدنی انقلاب اسلامی، هر یک از این رویکردهای مهدوی می تواند از ظرفیت ویژه خود برای تحقق این تمدن بهره گیرد. رساله حاضر در بخش اول خود، با بررسی منابع مکتوب و چندرسانه ای و مصاحبه با صاحب نظران این حوزه، از طریق روش کیفی «تحلیل پدیدارشناسی تفسیری(IPA)» و با کمک تکنیک «گونه شناسی»؛ به دنبال شناسایی و احصاء رویکردهای مختلف علمی این حوزه بود كه به هجده رويكرد؛ تاريخي،‌ تمدني، آينده نگارانه و راهبردي، فقهي،‌ قرآني، روايي، كلامي، فلسفي، عرفاني، تربيتي،‌ تبليغي و اطلاع رساني،‌ مديريتي، جامعه شناختي، اجتماعي،‌ سياسي، آييني و مناسكي، روش شناختي و رويكرد ادبي (هنري) ختم شد. بعد از گونه شناسی رويكردها در بخش دوم رساله، جهت معرفی علمی هر رویکرد، از شناسنامه علمی با چارچوب تعریف شده ای استفاده شد که از «رئوس ثمانیه» علم منطق عاریه گرفته شد و برای ظرفیت شناسی تمدنی نیز با استفاده از روش كيفي «تحلیل مضمون» سراغ متن مصاحبه¬های عمیق انجام شده رفتيم و به سه شیوه کدگذاری «توصیفی»، «تفسیری» و «فراگیر و یکپارچه ساز» پرداختیم. در انجام کدگذاری توصیفی از نسخه يازدهم نرم افزارMaxqda استفاده شد که بعد از استخراج داده¬های توصیفی، بر اساس چارچوبی که برای کدگذاری تفسیری توافق شده بود، کدها را در قالب نظام¬های هشتگانه تمدن ساز، کدگذاری نمودیم و بعد از آن کدهای فراگیر و یکپارچه ساز برای هر رویکرد به صورت مجزا خودشان را نمایان کردند. بر اساس سئوال اصلی رساله و اطلاعاتی که در تحلیل مضامین رویکردهای مهدویت به دست آمد، در نهايت مشخص شد که بیشترین ظرفیت تمدنی رویکردهای مهدویت به ترتيب اولويت؛ در نظام¬هاي «دانشي و فناوري»،‌ «اجتماعي»، «سياسي و حقوقي»، «معنوي و عبادي»، «تربيتي و اخلاقي»، «فرهنگي و هنري»،‌ «ارتباطي» و «اقتصادي» جهت حركت به سمت تمدن مهدوي، بروز و ظهور خواهند داشت. واژگان كليدي: مهدویت، تمدن، تمدن اسلامی، ظرفيت شناسي، رهيافت و رويكرد، رویکردهای فکری- فرهنگی.

دانــلود