چکیده:
بررسی امثال موجود در روایات و یافتن تاریخ تولید و گوینده اولیه آنها  به ما کمک می‌کند تا روایات را از امثال تفکیک کنیم. در این پژوهش بر مبنای امثال موجود در مجمع الامثال میدانی، روایات بحارالانوار مورد بررسی قرار گرفته است. روایات حاوی ضرب المثل در بحارالانوار در سه حیطه اندیشه، صفت‌ها و احساسات قلبی، و عملکرد انسان قابل دسته‌بندی هستند. در این مقاله روایت‌هایی از بحارالانوار، مشتمل بر امثالِ «اَلْحَرِیصُ مَحْرُومٌ»، «لاَ رَاحَةَ لِحَسُودٍ»، «السَّخَاءُ فِطْنَةٌ وَ اَللُّؤْمُ تَغَافُلٌ» و «أَنَّى لَکَ بِأَخِیکَ‏ کُلِّهِ وَ أَی الرِّجَالِ الْمُهَذَّب»، که در حوزه صفات قلبی حرص، حسادت، سخاوت و گذشت است، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در پژوهش حاضر با برسی تقدم و تأخر زمانی منابع و بررسی اسناد، راویان و متن روایات معلوم شد که اولین گویندگان این عبارات تمثیلی، معصومان: نبودند؛ بلکه افرادی ادیب و حکیم همچون ابراهیم بن ادهم، ابوالدرداء و اکثم بن صیفی اولین گویندگان این امثال بودند. سپس این عبارات تمثیلی در اواخر قرن اول و نیمه اول قرن دوم وارد روایات شدند. همچنین این پژوهش نشان دهنده تأثیرپذیری روایات از امثال عامیانه است.

دانــلود