کلام شیعی و گفتمان معتزلی (ملاحظاتی در باب مسئلۀ تأثیرپذیری کلام امامیه از کلام معتزله)
نویسنده:
حمید عطایی نظری
،
مقاله نشریه: آینه پژوهش » سال 1396 167-168
چکیده:
نسبت بین کلام شیعه و کلام معتزله، و بطور خاص مسألۀ تأثیرپذیری کلام امامیّه از نظام کلامی معتزله، در زمرۀ بح ثبرانگیزترین مسائل تاریخ کلام شیعه بوده و هست و آراء مختلف و گاه متضادّی نیز در باب آن ابراز شده است. در این نوشتار، نخست، دیدگاههای گونا گونی که در چند دهۀ گذشته از سوی محقّقان مختلف در خصوص این مسأله بیان گردیده بطور خلاصه تدوین و گزارش شده است و پس از آن، نویسنده، دیدگاه منتخب خود در این باره را توضیح داده است. به باور نگارنده، متکلّمان رسمی امامیّه بطور خاص از زمان شیخ مفید )د: 413 ه .ق.(، به تدریج، در مرحله تبیین و تحریر مسائل اعتقادی و پرداخت به مباحث کلامی، تحت تأثیر «گفتمان کلامی معتزله » قرار داشته اند؛ یعنی در کلا مورزی خود، از ذهن و زبان و بیان و نظام کلامی معتزله بهره گرفته اند، و به شیوۀ نگرش و نگارش خاصّ آنها مسائل و مباحث کلامی را ارائه نموده اند، در عین حال که از حیث آموزه ها و اصول اعتقادی مستقلّ بود هاند. این اثرپذیری، هم بنا به اقتضای دانش کلام
مرسومِ زمانۀ آن متکلّمان بوده که ایجاب می کرده متکلّمان امامی نیز به همان زبان و بیان و سبک معتزلی، کلام ورزی و تکلّم کنند، و هم به سبب انتخاب آ گاهانۀ روش کلامی اعتزالی به عنوان برترین روش رایجِ عصر در پرداخت به علم کلام.
نسبت بین کلام شیعه و کلام معتزله، و بطور خاص مسألۀ تأثیرپذیری کلام امامیّه از نظام کلامی معتزله، در زمرۀ بح ثبرانگیزترین مسائل تاریخ کلام شیعه بوده و هست و آراء مختلف و گاه متضادّی نیز در باب آن ابراز شده است. در این نوشتار، نخست، دیدگاههای گونا گونی که در چند دهۀ گذشته از سوی محقّقان مختلف در خصوص این مسأله بیان گردیده بطور خلاصه تدوین و گزارش شده است و پس از آن، نویسنده، دیدگاه منتخب خود در این باره را توضیح داده است. به باور نگارنده، متکلّمان رسمی امامیّه بطور خاص از زمان شیخ مفید )د: 413 ه .ق.(، به تدریج، در مرحله تبیین و تحریر مسائل اعتقادی و پرداخت به مباحث کلامی، تحت تأثیر «گفتمان کلامی معتزله » قرار داشته اند؛ یعنی در کلا مورزی خود، از ذهن و زبان و بیان و نظام کلامی معتزله بهره گرفته اند، و به شیوۀ نگرش و نگارش خاصّ آنها مسائل و مباحث کلامی را ارائه نموده اند، در عین حال که از حیث آموزه ها و اصول اعتقادی مستقلّ بود هاند. این اثرپذیری، هم بنا به اقتضای دانش کلام
مرسومِ زمانۀ آن متکلّمان بوده که ایجاب می کرده متکلّمان امامی نیز به همان زبان و بیان و سبک معتزلی، کلام ورزی و تکلّم کنند، و هم به سبب انتخاب آ گاهانۀ روش کلامی اعتزالی به عنوان برترین روش رایجِ عصر در پرداخت به علم کلام.
کلام شیعی و گفتمان معتزلی (ملاحظاتی در باب مسئلۀ تأثیرپذیری کلام امامیه از کلام معتزله)
3/21/2017 12:00:00 AM
کلام شیعی و گفتمان معتزلی (ملاحظاتی در باب مسئلۀ تاثیرپذیری کلام امامیه از کلام معتزله)
نویسنده:
حمید عطایی نظری*
،
مقاله نشریه: آینه پژوهش » سال 1396 (پياپي 168)، زمستان 1396 شماره1
ملاحظاتى چند در باب یکى از مسائل آخرت*
نویسنده:
فریتیوف شوان ترجمه الف. آزاد
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1377 شماره 16-15
زابینه اشمیتکه، پژوهشگر و متخصص در مطالعات معتزلی و شیعی
نویسنده:
حسین متقی
،
مقاله نشریه: آینه پژوهش » سال 1389 شماره 123
وجوه سیاسى آزادى در کلام معتزله
نویسندگان:
محمد العماره
،
ُسید محمد رضا شریعتمدار
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1377 سال اول - شماره سوم - زمستان 77
سنت تفسیری برجای مانده از معتزله در تفاسیر شیعی و سنی
نویسندگان:
سلیمان علی مراد
،
حمید باقری
،
مقاله نشریه: آینه پژوهش » سال 1392 شماره 141
ملاحظاتی چند در نظریه ی اهل سنت در باب خلافت
نویسندگان:
همیلتون آ. ر. گیب
،
نصرالله صالحی
،
مقاله نشریه: تاریخ اسلام » سال 1382 شماره 2 - تابستان - مسلسل 14
پژوهشی در باب تفاوت عرفان، فلسفه و کلام
نویسنده:
سیدرضا اسحاقنیا
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1399 شماره 98
تحلیلی تاریخی از علمانگاری ارادۀ خداوند در کلام امامیه
نویسنده:
اکبر اقوام کرباسی
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1401 شماره 105
بررسی روش عقلی فلسفی در مکتب کلامی معتزله، اشاعره و امامیه
نویسندگان:
عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی
،
حامد آسیابانها رضائی
،
مقاله نشریه: کلام اسلامی » سال 1396 پاييز 1396 شماره99