تحلیل تطبیقی چیستی و کارکردانگاره در شئون مختلف حیات انسانی از منظر متون دینی و میراث فلاسفۀ مسلمان

نویسنده:

مقاله نشریه: پژوهش‌های عقلی نوین » سال 1400 شماره 11

کلیدواژه: انگاره ، صدرا ، انسان ، حکمت ، ظن ، خیال

چکیده:
شناخت نفس از اهمّ معارفی است که آموزه‌های وحیانی و عقلانی بر نقش اساسی آن تأکید دارند. احساس، گفتار، رفتار و موضع‌گیری انسان مبتنی بر عللی می‌باشد که یکی از عوامل بسیار مهم و نادیده گرفته شدۀ آن، «انگاره» است که قلمرو تأثیر آن، تمام ابعاد زندگی بشری را دربرمی‌گیرد. از آنجا که مدیریت انگاره، فرع بر شناخت آن می‌باشد، این جستار با روش تحلیل گزاره‌ای و سیستمی، «ماهیت و کارکرد» انگاره را در افکار و اعمال آدمی بررسی می‌کند. مسئلۀ تحقیق به‌طور مستقیم در دو علم فلسفه و روان‌شناسی ریشه داشته و محقق می‌کوشد با رویکرد فلسفی و وجودشناختی، چیستی انگاره و نقش آن در فلسفة اسلامی و متون دینی را توضیح دهد. انگاره، صورت ذهنی قدرتمند و دارای تأثیر ناخودآگاه است که می‌تواند به تدریج برجسته شده، جانشین موضوع واقعی شود و به سبب تغییر نگرش، چارچوب کلّی افکار و تعامل در مورد آن موضوع را تعیین کند و از طریق منطق رجحان، در تصمیم‌گیری شخص، تأثیر گذارد. ماهیت و کارکرد انگاره میان حکمای مسلمان - و به شکل متعالی در دیدگاه ملاصدرا - تحت عنوان «قوّۀ خیال» به نحوی دقیق‌تر تبیین می‌شود. در تعالیم آسمانی اسلام نیز نقش انگاره با تعبیر «ظنّ» مورد تأکید قرار گرفته و به اصلاح آن توجه شده است. هدف پژوهش پیش‌رو، شناخت صحیح انگاره در پرتو آموزه‌های وحیانی و عقلانی است تا از طریق توجه به آن، زمینه‌های لازم برای کنترل و اصلاح انگاره در ابعاد مختلف زندگی فراهم گردد و با کاستن از عواقبِ عدم التفات به این بُعد پنهان، گامی مهم در مسیر معرفت نفس و نیل به حیات طیّبه، برداشته شود.

دانــلود

اسناد مشابه

سامانه مدیریت دانش کتابخانه‌ای

تحلیل تطبیقی چیستی و کارکردانگاره در شئون مختلف حیات انسانی از منظر متون دینی و میراث فلاسفۀ مسلمان

چیستی حیات طیّبه، ابعاد و پیامدهای اجتماعی آن از دیدگاه اندیشمندان مسلمان

چیستی حیات طیبه و ابعاد و پیامدهای اجتماعی آن از دیدگاه اندیشمندان مسلمان

عقل و سیاست از دیدگاه فلاسفه مسلمان (دوره میانه)

بررسی نقش امید در افزایش جمعیت از منظر متون دینی

تحلیل تطبیقی مولفه های تربیت دینی و غیر دینی

حقیقت و چیستیِ «از‌خود‌بیگانگی»، از دیدگاه اندیشمندان مسلمان

تحلیل گونه‌های مختلف بینامتنی قرآن و میراث ادب عربی در حماسۀ«کربلاء» سروده سعید العسیلی

بررسی چیستی تفسیر دینی حوادث طبیعی از منظر علامه طباطبایی

مدل سازی و تحلیل ارتباطات انسانی و وحیانی از منظر مهندسی مخابرات

الگوهای مختلف در نسبت دین الهی و فرهنگ انسانی