چکیده:
قم، محل تلاقی راه‌های ایران مرکزی و منزلگاه کاروانیان بود و به دلیل ویژگی هم‌مرز بودن با کویر، طیّ سده‌های اوّل و دوم هجری، استقلال سیاسی، اقتصادی و فکری خود را در برابر خلافت و والیان آن حفظ کرد و به‌عنوان پناهگاه مهاجرانِ مخالف حکومت اموی و شهری شیعه‌مذهب، از راه دادن والیان اموی و بعدها عباسی به داخل شهر امتناع ورزید. این شهر، در سده‌های بعد و در دوره حکومت‌های ایرانی، از منظر اقتصادی و فکری، به حاشیه رانده شد و به‌تدریج استقلال خود را از دست داد. بررسی نقش جنبش‌های ایرانی مانند خرمدینان و حکومت‌های نیمه‌مستقل ایرانی بر تحولات سیاسی شهر قم، مسئله مورد نظر این پژوهش است. نتایج این پژوهش که با روش وصفی ـ تحلیلی و با استناد به متون تاریخی نگاشته شده، نشان می‌دهد مجاورت با شهرهایی مانند ری که در سده سوم و چهارم از اهمیت بسیاری برخوردار شده بود، مهاجرت علما و شکل‌گیری حکومت شیعی‌مذهب آل‌بویه که پایتخت‌های خود نظیر ری و بغداد را مرکز بحث‌های کلامی و معتزلی مورد علاقه علمای شیعه قم ساخته بود، باعث افول و به حاشیه راندن این شهر از سده چهارم به بعد گردید.

دانــلود