چکیده:
تاریخ کلام شیعه در واقع تاریخ مدارس کلامی شیعی است که هر یک به واسطه شرایط فکری حاکم بر جامعه و نیز دانشمندان تأثیر گذار توانستند به نشر و دفاع از اندیشه‌های خود بپردازند. از جمله مهم‌ترین این مدارس دو مدرسه کلامی کوفه و قم می باشند که با توجه به ویژگی های خاص خود توانستند نقش مهمی در اندیشه کلامی شیعه داشته و تأثیرات مهمی بر مدارس کلامی بعد از خود بگذارند. از جمله عالمان بزرگ این مدارس می توان به هشام بن حکم در مدرسه کوفه و شیخ صدوق در مدرسه قم اشاره کرد. یکی از تفاوت های اصلی میان این دو، نگاه به جایگاه عقل در شناخت معارف دینی و دفاع از آن-ها است. تحقیق حاضر بر پایه این فرضیه شکل گرفت که در اندیشه دو متکلم مذکور تفاوتی در نگاه ابزاری به عقل وجود ندارد و هر دو عقل را به عنوان ابزاری برای استنباط معارف و دفاع از آن‌ها می-پذیرند و تفاوت آن‌ها در نگاه منبعی به عقل است، یعنی هشام بن حکم عقل را در کنار قرآن و سنت منبعی مستقل برای شناخت معارف دینی می‌داند در حالی که شیخ صدوق کارکرد منبعی عقل را انکار و تنها کارکرد ابزاری آن را می‌پذیرد. در پایان مقاله ای نتیجه حاصل شد که از حیث منبعی نیز تفاوتی بین اندیشه‌های این دو شخصیت وجود ندارد بلکه تفاوت در تقدم و تأخر در به کار گیری عقل و نقل و نیز میزان عقل‌گرایی است نه در اصل منبع بودن عقل در کنار کتاب و سنت.

دانــلود