چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی فلسفی غایتمندی و دلیل‌محوری در کنش‌های دارای پیامدهای حقوقی در پرتو یافته‌های نوین علوم عصب‌پژوهی، اقتصاد رفتاری و فلسفه ذهن معاصر است. برای شناسایی این مبانی ابتدا به واکاوی مفهوم غایت، حیث التفاتی و دلیل‌محوری در رفتار انسانی از چشم‌انداز فیلسوفان (از یونان باستان تاکنون) و عصب‌پژوهان معاصر پرداخته شد. سپس جایگاه غایتمندی و دلیل‌محوری در رفتارهای دارای پیامدهای حقوقی مورد بررسی قرار گرفت. سوال اصلی پژوهش این است که آیا انسان همه کنش‌های ارادی خود(با تاکید بر کنش‌های حقوقی ) را به نحو غایتمندانه و دلیل‌محور انجام می‌دهد یا خیر؟ فرضیه اصلی این پژوهش این است که کنش‌های ارادی انسان (ازجمله کنش‌های حقوقی)، به نحو عقلانی، جهت‌مندانه و به دلیل تحقق امری مورد قصد، صورت می‌گیرد. یافته‌های حاصل از تحقیق در مقام ردّ این فرضیه، حاکی از آن است که بسیاری از کنش‌های ارادی انسان (ازجمله برخی از کنش‌های دارای پیامد حقوقی) به نحو عاطفی، با عقلانیت محدود و تاثیر محرک‌های محیطی است. بر همین اساس، نمی‌توان آن را با الگوی انسان معقول (دارای عقلانیت کامل)، در حقوق مورد قضاوت قرار داد. پیشنهاد پژوهش اتخاذ رویکردی است که در آن علاوه‌بر جنبه‌های عقلانی و غایت‌گرایانه، به عقلانیت محدود انسان در محاسبه و تحلیل موقعیت‌ها، جنبه‌های عاطفی و سیستم عصبی، و تاثیر محرک‌های محیطی در گزینش تصمیم، توجه نموده و انسان را در همه موقعیت‌ها با استاندارد ایده‌آل متکی بر عقلانیت کامل، مورد داوری قرار ندهد. به ویژه در رویدادهای ناگهانی و فاقد زمان کافی که برای انسان امکان پردازش و محاسبه دقیق و کامل عقلانی انواع احتمالات و پیامدهای آنها و مراجعه به دلایل (باورها و ترجیحات) و معلومات خود، جهت گزینش رفتار مناسب وجود ندارد.

دانــلود