چکیده:
یکی از مهمترین مسائل فلسفی که پیش روی علوم تجربی قرار دارد مساله استقراست . علوم تجربی در روش های پژوهشی خویش به شکل های گوناگون مرهون استقرا هستند. هر گونه تزلزل در توجیه منطقی استقرا موجب خواهد شد تا یافته های پژوهش های تجربی نیز با چالش جدی منطقی روبه رو گردد . در این میان مساله استقرا را باید مساله مشترک علوم طبیعی و علوم اجتماعی دانست. روش های پژوهش در علوم اجتماعی نیز از سرشتی استقرایی بر خوردارند و در این جهت تفاوتی میان روش های کمی و کیفی نیست . از این رو باید مساله استقرا را مساله ای مشترک میان فلسفه علم و فلسفه علوم اجتماعی دانست . رساله ی حاضر در پی توضیح و تحلیل یکی از مواضعی است که در قبال مساله استقرا اتخاذ شده است . این موضع که توسط اندیشمند مسلمان معاصر مرحوم شهید سید محمد باقر صدر (ره) طرح گردیده است، بر بنیان فلسفی ویژه ای استوار گردیده است . شهید صدر با نگاهی به مواضع طرح شده در مساله استقرا ، بررسی منتقدانه آنها را در پیش گرفته است و پس از ذکر خلأهای هر یک از این مواضع، زمینه را برای طرح خویش فراهم ساخته است. از نگاه شهید صدر نه گرایش های عقلی ارسطویی توانایی توجیه منطقی استقرا را دارایند و نه گرایش های تجربی از چنین قوتی برخوردارند. مبانی مخدوش مانع از آنست که نحله های گوناگون فلسفی در ارائه توجیه منطقی با کامیابی همراه باشند . وی در این خصوص لازم دانسته تا با طرح برخی مبانی نوین ، نظریه ی ابتکاری خویش را سامان بخشد، تا از این راه برای استقرا، صورتی منطقی رقم مهیا سازد. اگرچه نظریه ی شهید صدر، معطوف به پژوهش هایی است که در علوم طبیعی انجام می شود، لکن می توان آرای این اندیشمند مسلمان را در حوزه ی علوم اجتماعی ـ که عمده ی مباحث آن از علوم تجربی به شمار می روند ـ نیز دنبال کرد. برای این کار لوازم و دلالت های نظریه ی ایشان مورد مطالعه قرار داده ایم. در این تحقیق، پس از تبیین باورهای شهید صدر در خصوص روش شناسی علوم اجتماعی ، نشان داده ایم که کاربست استقرا در علوم اجتماعی نمی تواند از کارآمدی لازم برخوردار باشد. ویژگی های علوم اجتماعی مانع از آنست که روش استقرا در این دانش ها با سهولت انجام پذیرد . کلید واژگان: استقرا ، شهید صدر، علیت، علوم اجتماعی، روش‌شناسی،روش شناسی علوم اجتماعی

دانــلود