چکیده:
هر چند بحث سرمایه اجتماعی مبحثی نوظهور است که از دهه ‎۱۹۷۰ در ادبیات توسعه در کنار سایر سرمایه‌ها - فیزیکی، انسانی،اقتصادی - مطرح شده است، اما مفهوم آن که به روابط و پیوندهای بین انسان‌ها مربوط می شود و موجب همکاری متقابل بین آحاد جامعه و استحکام پایه های اجتماع می گردد در آموزه‌های دینی به ویژه دین اسلام به وفور یافت می شود. دین اسلام، دینی اجتماعی است که فرامین و دستورات آن بر اساس همبستگی و پیوستگی بین افراد شکل گرفته است. آموزه‌های دین اسلام در ابعاد اعتقادی، اخلاقی و مناسکی خود منجر به پیدایی و تقویت سرمایه اجتماعی در شکل درون گروهی در مرحله اول و برون گروهی در مرحله بعد می گردد. نگاه بنیادین و اساسی آموزه های دین اسلام در درجه نخست به تشکیل سرمایه اجتماعی در محیط خانواده است تا با تعامل پدر و مادر و ارتباط صمیمی و سازنده‌شان با فرزندان، پایه اولیه سرمایه اجتماعی به بهترین وجه در سطح خرد شکل گیرد. تاکید اسلام بر صله رحم و ایجاد رابطه و پیوند با اقوام و آشنایان و رعایت حق دوست و همسایه بستر شکل گیری سرمایه اجتماعی درون گروهی و تقویت آن را فراهم کی سزد. از سوی دیگر توجه آموزه‌های اسلام به حقوق دیگر انسان‌ها و تاکید بر همزیستی مسالمت امیز و مشارکت جمعی در سطح کلان موجب شکل‌گیری سرمایه اجتماعی بین گروهی می شود که روابط سالم و گسترده را در بین جامعه انسانی و جهانی رقم می زند. آنچه در پژوهش فوق مورد بررسی قرار گرفته است، در نظر گرفتن عناصر، مولفه ها و شاخص هایی از ابعاد آموزه های دین اسلام در سه بخش اعقادات اخلاقیات و شرعیات بوده است که با ابعاد و سطوح سرمایه اجتماعی مقایسه شده است بر این اساس دستگاه مفهومی به صورت جدول ماتریس ارائه گردیده است که ابعاد آموزه های دین اسلام با دو بعد عینی و ذهنی سرمایه اجتماعی در سطوح خرد و کلان مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته اند. در سطح خرد، موارد خانواده، خویشان، همسایگان و دوستان و در سطح کلان مورد جامه اسلامی و جامعه انسانی در نظر گرفته شده است. در این تحقیق بعد از مشخص کردن آیات و روایات مرتبط به هر مولفه و شاخص با روش تحلیل متن، متون انتخاب شده از قرآن نهج الفصاح و غرر الحکم و درر الکلام مورد بررسی قرار گرفته اند. در واقع ب نگاهی به عناصر مولفه ها و شاخص هایی که در ابعاد آموزه های اسلامی به دست می آید، درمی یابیم ک مسلمانان و مومنان با عمل به فرامین و دستورات دین اسلام، نه تنها می تواند روابط پایدار و مستحکمی را در سطوح خرد و کلان جامعه اسلامی بوجود آورند و سرمایه اجتماعی درون گروهی را شکل دهند،بلکه می توانند در تعامل و مشارکت جمعی با سایر انسان ها و جوامع به پیشرفت و توسعه پایدار دست یابند و سرمایه اجتماعی برون گروهی را تشکیل دهند. واژگان کلیدی: دین اسلام، سرمایه اجتماعی، مولفه‌ها و شاخص‌ها، ابعاد عینی و ذهنی، سطوح خرد و کلان.

دانــلود