چکیده:
شناسایی زمان، از ضروریات زندگی انسان است و بدون آن، بسیاری از جنبه‌های زندگی دچار بی‌نظمی‌ می‌‌شود. تشکیل واحدهای زمانی همچون سال، ماه و هفته نیز برای همین است. از دیرباز تشخیص آغاز و یا پایان ماه قمری و در پی آن انجام پاره‌ای از تکالیف الهی مانند روزه گرفتن، روزه گشودن، اعیاد اسلامی‌ فطر و قربان، مناسک حج، وقوف در عرفات و مشعر، بیتوته در منا، تعیین ماه‌های حرام و اتباط آن با موضوع دیه و ...، همگی ارتباط مستقیم با زندگی مسلمانان در اقصی نقاط جهان دارد که از راه استهلال و دیدن ماه صورت می‌‌پذیرد. خدای سبحان در اهمیت‌ این موضوع فرموده است: «هُوَ الَّذِی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ؛^[1] او کسی است که خورشید را روشنایی و ماه را نور قرار داد و برای آن، منزلگاه‌هایی مقدر کرد تا عدد سال‌ها و حساب (کارها) را بدانید». همچنین در آیه دیگری فرموده است: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ؛^[2]درباره هلال‌های ماه از تو سؤال می‌‌کنند، بگو آن‌ها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظامِ زندگیِ) مردم و (تعیینِ وقتِ) حج است». بنابراین آغاز و پایان ماه‌های قمری با تکیه بر آیات و روایات و اتفاق‌نظر فقهای فریقین متوقف بر رؤیت ماه است.^[3] در ‌این میان ماه رمضان اهمیت ویژه دارد. البته اهمیت پایان ماه دوچندان می‌‌شود، زیرا امر دایر بین وجوب و حرمت روزه است.  از این‌رو در روایات فریقین بر رؤیت ماه تأکید دارند تا آنجا  که شیخ حر عاملی بابی را تحت عنوان «بَابُ أَنَّ عَلَامَةَ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ غَیْرِهِ رُؤْ یَةُ الْهِلَال‏» آورده است.^[4] با وجود چنین اتفاقی نظری درباره رؤیت هلال، در جزئیات مسائل اختلافاتی وجود دارد که در این نوشته تنها به برخی از آن‌ها اشاره می‌‌شود.   [1]. یونس: 5. [2]. بقره: 189. [3]. حسن بن یوسف حلی، منتهى المطلب، ج 2، ص 588. [4]. محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعة، ج ‏10، ص 252.

دانــلود