چکیده:
تأسیس شرکت‌های تجاری در دوره قاجار (1210-1344ق)، از منظر صاحبان آنها، تنها یک اقدام اقتصادی به شمار نمی‌رفت؛ بلکه در شرایط سده نوزدهم میلادی که تجار ایرانی در رویارویی با انحصار تجاری شرکت‎‌‌های اروپایی بودند، اهداف گسترده سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی را دنبال می‌کرد. مهم‌ترین این شرکت‌ها، تجارتخانه جمشیدیان بود که شعبه‌هایی از آن، در بوشهر و شیراز در زمینه صرافی فعالیت داشت. علاوه بر تجارتخانه جمشیدیان، تجارتخانه‌های دیگری نیز در ایالت فارس بودند که در زمینه خریدوفروش ارز فعالیت داشتند. کمپانی تجارتی ایران، کمپانی تجار بوشهر و کمپانی محمدرضا کازرونی و پسران، از جمله شرکت‌های فعال در فارس بودند. کمپانی تجارت فارس (کمپانی مملکت فارس) نیز در شیراز با مدیریت عبدالرحیم شیرازی تأسیس شد. معرفی این شرکت‌ها و تبیین چالش‌های داخلی و خارجی آنها در هنگام تأسیس و فعالیت، مسئله‌ای است که مقاله حاضر با رویکرد وصفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع دست‌اوّل، در پی تبیین آن است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کارشکنی‌های بانک‌های استعمارگر، مخالفت‌های حکّام و عدم حمایت دولتمردان مرکزی از شرکت‌های تجاری ایرانی در فارس، موجب بروز مشکلاتی در مسیر فعالیت آنها، و در نهایت، ورشکستگی آن شرکت‌ها شد.

دانــلود