اعتبار سنجی تراکم ظنون در فرایند استنباط
نویسنده:
مهدی خطیبی
،
مهدی خطیبی
،
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1398 شماره 3
چکیده:
بر اساس دیدگاه غالب در بین اصولی‌ها مواد قابل استناد در فرایند استنباط منحصر در ادله قطعی و برخی از ظنون است که حجیتشان به دلیل خاص اثبات شده است و سایر ظنون تنها می‌توانند نقش مؤید را در فرایند استنباط ایفا کنند و هرگز دلیل مستقل محسوب نمی‌شوند. در این نوشتار با روش تحلیلی- اجتهادی نشان داده می‌شود حتی با عدم پذیرش دلیل انسداد، استفاده از ظنون ضعیف، در فرایند استنباط امکان‌پذیر است و در آثار بزرگانی چون شیخ انصاری عملیاتی شده است. فرضیه تحقیق آن است که تراکم ظنونِ ضعیف، مرتبه بالاتری از معرفت را ایجاد می‌کند که به لحاظ فقهی و اصولی حجت است. البته اثبات این راه میانه، متوقف بر پاسخ به دو پرسش اساسی است. اول آنکه آیا به لحاظ معرفت‌شناختی امکان شکل‌گیری یک معرفت با درجه تصدیق بالا از تراکم معرفت‌های با درجه تصدیق پایین وجود دارد؟ دوم آنکه آیا چنین معرفتی حجیت دارد؟ نتیجه تحقیق حاکی از آن است که در استنباط مبتنی بر تراکم ظنون، امکان شکل‌گیری معرفت در سه سطح قطع، اطمینان و ظن همتراز با ظنون خاص وجود دارد. با توجه به حجیت ذاتی قطع و حجیت عرفی اطمینان، در صورتی که تراکم ظنون سبب حصول قطع یا اطمینان گردد، نتیجه استنباط معتبر خواهد بود؛ اما اگر حاصل تراکم ظنون، ظن همتراز با ظنون خاص باشد، اعتبار چنین ظنی بر مبنای مشهور فقها محلّ تأمل است. در صورت اثبات اعتبار تراکم ظنون، نقش آن در اسلامی‌سازی علوم انسانی بی‌بدیل خواهد بود.
بر اساس دیدگاه غالب در بین اصولی‌ها مواد قابل استناد در فرایند استنباط منحصر در ادله قطعی و برخی از ظنون است که حجیتشان به دلیل خاص اثبات شده است و سایر ظنون تنها می‌توانند نقش مؤید را در فرایند استنباط ایفا کنند و هرگز دلیل مستقل محسوب نمی‌شوند. در این نوشتار با روش تحلیلی- اجتهادی نشان داده می‌شود حتی با عدم پذیرش دلیل انسداد، استفاده از ظنون ضعیف، در فرایند استنباط امکان‌پذیر است و در آثار بزرگانی چون شیخ انصاری عملیاتی شده است. فرضیه تحقیق آن است که تراکم ظنونِ ضعیف، مرتبه بالاتری از معرفت را ایجاد می‌کند که به لحاظ فقهی و اصولی حجت است. البته اثبات این راه میانه، متوقف بر پاسخ به دو پرسش اساسی است. اول آنکه آیا به لحاظ معرفت‌شناختی امکان شکل‌گیری یک معرفت با درجه تصدیق بالا از تراکم معرفت‌های با درجه تصدیق پایین وجود دارد؟ دوم آنکه آیا چنین معرفتی حجیت دارد؟ نتیجه تحقیق حاکی از آن است که در استنباط مبتنی بر تراکم ظنون، امکان شکل‌گیری معرفت در سه سطح قطع، اطمینان و ظن همتراز با ظنون خاص وجود دارد. با توجه به حجیت ذاتی قطع و حجیت عرفی اطمینان، در صورتی که تراکم ظنون سبب حصول قطع یا اطمینان گردد، نتیجه استنباط معتبر خواهد بود؛ اما اگر حاصل تراکم ظنون، ظن همتراز با ظنون خاص باشد، اعتبار چنین ظنی بر مبنای مشهور فقها محلّ تأمل است. در صورت اثبات اعتبار تراکم ظنون، نقش آن در اسلامی‌سازی علوم انسانی بی‌بدیل خواهد بود.
اعتبار سنجی تراکم ظنون در فرایند استنباط
3/21/2019 12:00:00 AM
فرآیند حکم‌شناسی در استنباط
نویسندگان:
رضا میهن دوست
،
سید محمدباقر قدمی
،
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1399 شماره 2
اعتبار استصحاب استقبالی در استنباط احکام شرعی
نویسندگان:
امیر زاهدی
،
مجتبی الهی خراسانی
،
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1397 شماره 3
اعتبار استصحاب استقبالی در استنباط احکام شرعی
نویسندگان:
مجتبی الهی خراسانی *
،
امیر زاهدی
،
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1397 پاييز 1397 شماره3
درنگی در کارایی علوم قرآنی در فرایند استنباط
نویسنده:
علی الهی خراسانی
،
مقاله نشریه: جستار » سال 1386 شماره 16
نقش عدالت در فرآیند استنباط اول و دوم
نویسنده:
ابوالقاسم علیدوست
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1393 شماره 81
نقد و بررسی رویکرد قرآن‌محوری در فرآیند استنباط فقهی
نویسندگان:
محمد صادق یوسفی مقدم
،
سید محسن آل نبی
،
مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1400 شماره 101
واکاوی کیفیت استدلال فقیهان به قواعد عقلی در فرایند استنباط
نویسندگان:
احمد باقری
،
راضیه سادات هاشمی علیا
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1396 شماره 90
نقش فضیلت عقلانی تواضع فکری در فرایند استنباط حکم شرعی
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1397 (پياپي 92)، زمستان 1397 شماره4