گفتمان مصلحت در فقه سیاسی شیعه و اهل سنت
نویسندگان:
علی خالقی
،
محمود شفیعی
،
علی خالقی
،
محمود شفیعی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1397 شماره 81 - بهار 97
چکیده:
مصلحت‌گرایی در نگاه اولیه با مبانی فقه شیعه ناسازگار است. مصلحت به مثابه تأملات ثانویه انسانی برای یافتن حکم کنش‌های مختلف در عرصه‌های گوناگون زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و همه حوزه‌های ریز و درشت دیگر، بدون تکیه بر ادله اربعه معروف در فقه شیعه بوده، استخراج آن با تکیه بر ادلهای چون استحسان، قیاس، سد ذرایع و فتح ذرایع، از مختصات فقه اهل سنت است. بنابراین، توجیه مصلحت‌گرایی در درون نظام فقهی شیعه، نیازمند استدلال مبنایی دیگری است. نوشته حاضر درصدد است با برگشت به مباحث کلامی به عنوان یکی از دانش‌های مبناساز برای فقه شیعه، امکان ایفای نقش را برای «مصلحت» در فقه سیاسی شیعه در عرصه عمل اجتماعی با ابعاد پیچیده آن در جهان جدید تسهیل نماید. بدین منظور ایده «اباحه» در کلام شیعه در برابر ایده «حظر» در کلام معتزله مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس این آموزه که بیشتر متکلمان شیعه بدان گرایش یافته‌اند، حوزه وسیعی وجود دارد که حوادث و رویدادها در آن، حوزه خالی از احکام الزامآور قبلی است و رتق و فتق این امور به عقل تاریخی ـ تجربی بشر واگذار شده است. در این حیطه، مصلحت متغیر تاریخی ـ اجتماعی، بدون نسبت دادن آن به یک حکم مصرح و معیّن ثبتشده در شرع، رقمزننده حکم این حوزه‌های زندگی خواهد بود. چنین احکامی هرچند شرعی نیستند، به حکم شرع معتبرند.
مصلحت‌گرایی در نگاه اولیه با مبانی فقه شیعه ناسازگار است. مصلحت به مثابه تأملات ثانویه انسانی برای یافتن حکم کنش‌های مختلف در عرصه‌های گوناگون زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و همه حوزه‌های ریز و درشت دیگر، بدون تکیه بر ادله اربعه معروف در فقه شیعه بوده، استخراج آن با تکیه بر ادلهای چون استحسان، قیاس، سد ذرایع و فتح ذرایع، از مختصات فقه اهل سنت است. بنابراین، توجیه مصلحت‌گرایی در درون نظام فقهی شیعه، نیازمند استدلال مبنایی دیگری است. نوشته حاضر درصدد است با برگشت به مباحث کلامی به عنوان یکی از دانش‌های مبناساز برای فقه شیعه، امکان ایفای نقش را برای «مصلحت» در فقه سیاسی شیعه در عرصه عمل اجتماعی با ابعاد پیچیده آن در جهان جدید تسهیل نماید. بدین منظور ایده «اباحه» در کلام شیعه در برابر ایده «حظر» در کلام معتزله مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس این آموزه که بیشتر متکلمان شیعه بدان گرایش یافته‌اند، حوزه وسیعی وجود دارد که حوادث و رویدادها در آن، حوزه خالی از احکام الزامآور قبلی است و رتق و فتق این امور به عقل تاریخی ـ تجربی بشر واگذار شده است. در این حیطه، مصلحت متغیر تاریخی ـ اجتماعی، بدون نسبت دادن آن به یک حکم مصرح و معیّن ثبتشده در شرع، رقمزننده حکم این حوزه‌های زندگی خواهد بود. چنین احکامی هرچند شرعی نیستند، به حکم شرع معتبرند.
گفتمان مصلحت در فقه سیاسی شیعه و اهل سنت
3/21/2018 12:00:00 AM
فقه سیاسى اهل سنّت
نویسنده:
داود فیرحی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1378 سال اول - شماره چهارم - بهار 78
گفتمان مصلحت در اندیشه سیاسی شیعه و مسأله ولایتعهدی امام رضا(ع)
پایان‌نامه: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شهید بهشتی - دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی - 1387 - [کارشناسی ارشد]
روش شناسی فقه سیاسی اهل سنت
نویسنده:
منصور میر احمدی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1382 (پياپي 21)، بهار 1382 شماره1
نظریه مقاصد الشریعه در فقه سیاسی اهل سنت
نویسنده:
منصور میراحمدی
،
مقاله نشریه: فرهنگ اندیشه » سال 1384 بهار 1384 شماره13
بررسی تطبیقی مشروعیت نافرمانی از حاکم جائر در فقه سیاسی شیعه و اهل سنت
نویسنده:
محمدعلی میرعلی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1392 شماره 61 - بهار 92
پیدایش و تطور مصلحت در فقه سیاسی شیعه تا پایان قرن ششم
پایان‌نامه: باقرالعلوم(ع) - 1395 - [کارشناسی ارشد ناپیوسته]
پیدایش و تطور مصلحت در فقه سیاسی شیعه تا پایان قرن ششم
پایان‌نامه: غیر دولتی - مؤسسه‌های آموزش عالی غیردولتی‌ـ‌غیرانتفاعی - دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام - دانشکده حقوق و علوم سیاسی - 1394 - [کارشناسی ارشد]
مصلحت در فقه شیعه و پاسخ به شبهات روشنفکرى
نویسنده:
علی اکبر کلانتری
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1382 شماره 36