چکیده:
در پژوهش حاضر به بحث و بررسی فلسفی، قرآنی و روایی امکان یا استحاله که تناسخ پرداخته شده و دیدگاه فلاسفه و اندیشمندان اسلامی در این زمینه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نویسنده ابتدا به معناشناسی تناسخ در لغت و اصطلاح پرداخته و معنای نفس، انواع نفس، مصادیق تناسخ، انواع تناسخ نفس انسانی، رابطه تناسخ با معاد و نسبت تناسخ رجعت و منبع را مورد بحث و بررسی قرار داده و پس از آن ادله قائلین و منکرین تناسخ را به تفصیل بیان کرده است. وی کتاب را به شیوه درسنامه و جهت استفاده دانشجویان و محققان فلسفه اسلامی تدوین کرده و پس از پایان هر فصل یک جمع‏بندی از مباحث کتاب در آن فصل ارایه نموده است. آنچه که در کتاب حاضر مورد توجه قرار گرفته، گردآوری همه ادیان اقامه شده از سوی طرفیت موافق و مخالف تناسیخ بود که به بیش از بیست دلیل عقلی و نقلی مبنی بر ضرورت تناسخ و به همین تعداد ادله استحاله تناسخ اشاره گردیده است. نگارنده نخست دیدگاه‏ها گروه‏هایی را مطرح کرده که به تناسخ باور داشتند به این معنا که معتقد بودند که روح بسیاری از انسانها پس از مرگ به ابدان عنصری سایر انسانها منتقل می‏‏شود و حیاتی دوباره را آغاز می‏‏کند. وی در این باره به عقاید هندوان و بودائیان که گرایشی توحیدی ندارند اشاره کرده و دیدگاه برخی از پیروان ادیان توحیدی را نیز که قایل به تناسخ نفس هستند را نیز منعکس کرده است. وی سپس ادله قائلین به استحاله تناسخ که عمدتا از فلاسفه اسلامی هستند را نقل کرده و ادله‏ای که آنان از لحاظ فلسفی و نقلی ذکر کرده‏اند را به تفصیل بیان کرده است. وی قبول مسأله تناسخ را از دیدگاه فلاسفه اسلامی معارض با بسیاری از اصول عقلی و نقلی در باب معاد دانسته و برخی از ادله فلاسفه اسلامی را کاملا مستدل و برخی دیگر از این ادله را ضعیف شمرده است. وی نظریه سومی را که آن هم مبتنی بر استحاله و عدم امکان تناسخ است مطرح کرده که نظریه مورد قبول خود نیز می‏‏باشد. از نظر وی امکان تناسخی که جایگزین معاد شود و ثواب و عقاب را به حلول ابدان دیگر بداند امکان وقوع دارد ولی معنای وقوع چنین تناسخی آن نیست که ما منکر معاد و اقتضائات آن شویم زیرا اعتقاد به چنین معنایی ملازم با کفر و خروج از اعتقاد صحیح اسلامی است. نویسنده در ادامه به بازتاب‏ها و نتایج قایل شدن به تناسخ اشاره کرده و در یک جمع‏بندی کلی به این نتیجه می‏‏رسد که ضرورت هیچ یک از اقسام تناسخ مطلق، صعودی و نزولی اثبات نشده و ادله اقامه شده از اثبات آن ناتوانند. وی در عین حال مدعی شده است که استحاله هیچ یک از اقسام تناسخ، نه عقلا اثبات می‏‏شود و نه ادله نقلی می‏‏تواند امکان آن را به کلی نفی کند و بسیاری از ادله ارایه شده بر استحاله تناسخ تنها بر عدم وقوع آن دلالت دارد و این مسأله امکان وقوع آن را با هیچ مشکلی روبرو نمی‏‏کند. از دیدگاه مادی احیا مردگان در دنیا، احیای آنان در قیامت و احیای مردگان بر اساس آموزه رجعت که یکی از معتقدات شیعه امامیه است، با جسم عنصری می‏‏باشد و به نوعی به تناسخ باز می‏‏گردد، چنان‏که بر همین اساس تحقق عالم نیز مانعی ندارد.

برای این سند علمی فایلی وجود ندارد