چکیده:
پژوهش پيش رو جُستار و كوششي است در جهت بررسي و تبيين اين مسأله كه اصولاً چرا جريان غالب روشنفكري ديني در ايران معاصر در طي يك پروسة زماني و تجربة حكومت ديني به تدريج از مباني اولية خويش كه همانا پيوند دين با سياست بوده است، عدول مي‌كند و به نظرية جدايي دين از صحنة سياسي و حكومت مي‌رسد. اين پژوهش با تأكيد بر آراء و نظرات سه تن از شاخص‌هاي اصلي اين جريان در ايران يعني (مهندس بازرگان، دكتر عبدالكريم سروش و محمد مجتهد شبستري) سعي در اثبات اين چرخش ابتدائاً برآمده و با بررسي شرايط زمان و ورود به عصر مدرنيسم و درگيري جريان‌هاي فكري معاصر با شيوه‌ها و متدهاي جديد و رايج در تحليل‌ها و رويدادهاي عصر مدرن به اين مطلب مي‌رسد كه اصولاً تطور انديشه‌ها و آشنايي با كلام جديد و روش‌هاي جديد از قبيل هرمنوتيك ـ تكثر يا پلوراليسم ـ سكولاريسم و ارائه برداشتي علمي از دين و نيز عدم هماهنگي برداشت آرمان گرايانه روشنفكران ديني از حكومت ديني با تجربه حكومت ديني در ايران پس از انقلاب اسلامي از مهم‌ترين ادلة چرخش تئوريك نزد روشنفكري ديني ايران پس از انقلاب بوده و ورود به اين گونه مباحث وارداتي با توجه به عصر ارتباطات و سهل‌الوصول بودن اطلاعات و انديشه‌هاي روز دنيا به سرعت در تطور انديشه افزوده است. انديشه‌هاي سكولار و به تبع آن سكولاريزم اسلامي مي‌كوشند تا با برداشت ديني از متون مقدس جدايي دين و سياست و عدم كارآيي دين در عرصة اجتماعيات را از خود متون ديني اثبات كنند. روشنفكر ديني نيز با محوريت قرار دادن عنصر عقلانيت در مقايسة با عناصري هم چون وحي و دين سعي مي‌كند دين را در پاسخگويي به مسائل مستحدثه اجتماعي صامت فرض كرده و اصولاً آن را ناكارآمد در پاسخگويي جلوه دهد و دين را امري فردي معرفي كند. استفاده از نظرات مهندس بازرگان علي الخصوص در ارتباط با مسأله ارتباط دين با سياست به دليل موقعيت منحصر به فرد ايشان حائز اهميت است. چرا كه ايشان هر دو دورة قبل و بعد از حكومت ديني را تجربه كرده و در هر دو دوره از زمرة فعالان سياسي و نيز تئوري‌پرداز در اين خصوص بوده است. وي كه آثارش هم در قبل و بعد از پيروزي انقلاب به صورت مدون موجود است و عملاً به عنوان يك شخصيت سياسي در حكومت ديني كار سياسي به معناي خاص آن انجام داده است، نمونة خوبي از چرخش در نظريه و مباني تئوريك در خصوص ارتباط دين با سياست مي‌باشد. تحقيق پيش رو گرچه به تمامي مستندات نزد اين گروه از روشنفكر ديني در ايران اشاره نكرده است ولي سعي در ارائه ادله‌اي كه اين مدعا را پوشش دهد نموده است و در جهت ترسيم اين چرخش تمامي سعي خويش را نموده است.

دانــلود