چکیده:
ماني، پيامبر باستاني ايران، در ابتداي تشكيل حكومت ساساني ظهور كرد. وي با آميختن اديان مختلفي چون مسيحيت، يهودي، بودايي و هندو، توانست به آساني با فرهنگ و آداب و رسوم مردم هر منطقه نزديكي يافته و پيروان فراواني بيابد. اما در مقابله با موبدان زرتشتي شكست خورد و سرانجام با سعايـت آنان كشته شد مانويت نيز در انزوا فرو رفت. اما فتوح اعراب و ورود اسلام به ايران، مرحلة جديدي براي فعاليت تازة مانويان فراهم آورد. بنابراين اين سؤال مطرح مي¬شود كه مانويان در دورة حاكميت اسلامي (دو قرن اول هجري) براي حفظ موجوديت خود، چه راهكارهاي فكري ـ سياسي اتخاذ نمود؟ با توجه به شرايط جديدي كه با سقوط پادشاهي ساساني به وجود آمد و هم چنين برخورد تفكرات مانوي و اسلامي اين فرضيه محتمل است كه: مانويان در دو قرن اول هجري، براي حفظ موجوديت خود، در شرايط بوجود آمده، به راهكارهايي از جمله: نزديك شدن به قدرت سياسي، مهاجرت، انزوا، مخفي كاري، رواج پنهاني افكار و عقايد مانوي و سرانجام نفوذ در آراء اسلامي و تأثير در تشكيل فرقه¬هاي جديد اقدام نمودند. در جهت آزمون فرضيه فوق نيز، سعي گرديد ه كه كليّاتي از شرايط و زمينه¬هاي سياسي ـ فرهنگي حكومت اسلامي در دو قرن اول هجري تبيين شود و سپس دو مقولة حيات فكري و تلاش براي تداوم حيات سياسي مانويان مورد بررسي قرار گيرد. هم چنين تأثير فعاليت¬هاي پيروان ماني در آراء و افكار اسلامي شناخته شود. راههايي كه مانويان از طريق آن توانستند در تشكيل فرقه¬اي چون متصوفه و معتزله نقش داشته باشند، از دو بخش سياسي و فكري نشأت گرفت و موفق شد تا قرن¬هاي متمادي بقاي اين آيين كهن را تضمين نمايد. كليد واژه¬ها: ساسانيان ، ماني ، مانويت، اسلام، زندقه ، معتزله، گنوسيسم

دانــلود