چکیده:
در اين رساله مقولة فمينيسم با نگاهي جامعه شناختي در ادبيات ايران معاصر (از مشروطه تا انقلاب اسلامي) مورد بررسي قرار گرفته است. اين مقوله اگرچه به طور غالب دستخوش افراط و تفريط‌‌هاي زيادي شده و در هدف و موضوع دچار سردرگمي‌هاي زيادي بوده ‌است، اما در اين ميان طيف‌هايي از فمينيست‌ها نيز بوده‌اند كه موضع‌گيري‌هاي و مطالبات خود را در چارچوب دانشي پي‌ گرفته‌اند. ادبيات يكي از بهترين و در عين حال ساده‌ترين استراتژي‌ براي اظهار چنين مطالباتي بوده‌ است كه قابليت آن را دارد كه حجم گسترده‌اي از اطلاعات را در خود جاي دهد. با پيدايش مدرنيته در ايران، جلوه‌هاي فمينيسم نيز به تبع آن در ادبيات ايران به ويژه در داستان كوتاه رخ نمود كه در آن توجه به جنبه‌هاي فرهنگي جنسيت و زبان و جنسيت و ذهنيت(تحت عنوان زنانه نويسي) اهميتي فوق‌العاده يافت. ازجمله دغدغه‌هاي اصلي اين تحقيق ميزان و نوع تأثيراتي است كه مباني نظري و اصول فكري اين حركت تحت شرايط و تغييرات مهم سياسي و اجتماعي در اين دست از ادبيات نهاده است. و اگرچه نمي‌توان نام فمينيسم را بر همة حركت‌هايي كه در دفاع از حقوق و مسائل زنان و يا ستيهندگي با مردان صورت گرفته، نهاد، اما در اين‌‌جا اجمالا و با مسامحه، هر حركت، نهضت يا قيامي كه با هدف ارتقاي اوضاع و شرايط زنان و جامعه صورت گرفته، صبغه‌اي فمينيستي داده شده است و تأثيرات يا واكنش‌هاي نسبت به آن، در چند اثر كه بر اساس قابليت پژوهش انتخاب شده، در سه ساحت آفرينشگري، آثار ادبي و ناظر و مخاطب اثر، مورد كاوش قرار گرفته است. در اين ميان تلاش بر اين بوده كه ضمن تحليل محتواي آثار، آن‌ها در حكم ساختاري منسجم و چند وجهي قرار گيرد و در رويكردي كلي محتواي پنهان داده‌ها از وراي نوشته‌ها، كشف، و پيام‌ها و رمز محتواي پنهان آن‌ها كه نشانگر قصد واقعي آفرينشگر آن است در روش و نظريه‌اي ساختگرايانه با تأكيد بر نظرية گلدمن در ساختارگرايي تكويني تحليل شود. نيز سعي بر اين بوده كه مقولة فمينيسم در رابطة متقابل و ديالكتيك ذهن و عين چنين توصيف شود كه هرگروه اجتماعي آگاهي و ساختارهاي ذهني خود را در پيوند با عمل اقتصادي، اجتماعي و سياسي خويش در درون مجموع جامعه پروده است و ساختار آگاهي جمعي حكايت‌گر ساختار اثر و حاصلي از دگرگوني‌هاي اجتماعي جامعه بوده است. بر اين اساس در آثار مورد بررسي، به لحاظ قرار داشتن در موقعيت جغرافيايي و تاريخي خاص، تأثيرات گفتمان فمينيسم در ابعاد ذهني و عيني و نيز احيانا واكنش‌هايي كه نسبت به اين گفتمان در لفافة قلم خالقِ برخي آثار آمده را مي‌توان مشاهده كرد. آن‌چه در خوانش اين آثار قابل توجه است اين‌كه تلقي جنس دومي از زنان و يا بازنمود ستمديدگي آنان و يافتن ريشه‌هاي آن در فرهنگ جامعه درك صحيحي نيست، بلكه بايد ريشة اين ستمديدگي‌هاي تاريخي را در استبداد جنسيتي و كنش‌هاي افراد ديد، چرا كه فرهنگ جامعه كه ريشه در مباني ديني دارد انسان را فارغ از هرگونه فاكتورهاي جنسيتي مي‌بيند.

دانــلود