چکیده:
عنوان پژوهش حاضر تاریخ تشيع قم از دورة مغول تا پايان صفويه است. سؤال اصلي پژوهش از چگونگي وضعيت كلي تشيع قم در طي اين قرون از قرن هفتم تا پايان دورة صفوي است. در فرضيه اين پژوهش بيان شده كه شيعيان قم از دهة سوم قرن هفتم تا اواسط قرن هشتم از جنبه‌هاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي تغيير محسوسي نداشتند ولي از آن پس به يك نشاط و رونق گسترده‌اي دست يافتند. براي دست يافتن به منظور اصلي اين پژوهش چارچوب مفهومي در نظر گرفته شد كه هر كدام از مفاهيم سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي را مورد بررسي قرار دهد و مفهومي را كه با اين پژوهش سازگارتر است ارائه دهد. سپس بر طبق سؤالات فرعي پژوهش چهار فصل براي اين پژوهش در نظر گرفته شد. در فصل اول كه مربوط به اوضاع سياسي شيعيان قم از قرن هفتم تا پايان دورة صفوي است از خاندان‌ها و شخصيت‌هاي مقتدر سياسي قم و حاكمان و امراي اين شهر و توجه حكومت مركزي به اين شهر و اقدامات و فرامين آنها در طي چند سند مكتوب ياد شده است. در فصل دوم كه اوضاع اجتماعي شيعيان قم از قرن هفتم تا پايان دورة صفوي است از خاندان‌ها و شخصيت‌هاي پرنفوذ اجتماعي چون دعويدار، رضوي و فتحان ياد شده است. بحث اوقاف و بحث‌هايي پيرامون اوقاف و محتواي اسنادي كه در قسمت اوضاع سياسي از آنها ياد شده در اين فصل مورد تحليل و بررسي قرار مي‌گيرد. در فصل سوم كه اوضاع فرهنگي شيعيان قم از قرن هفتم تا پايان صفويه است وضعيت مذهبي، اعتقادي، علمي، ادبي و هنري شيعيان قم مورد بررسي قرار ‌گرفته از عالمان بسياري ياد شده كه در گسترش و ارتقاء سطح علمي شيعيان قم نقش بسياري داشتند از شعراي قمي كه در دربار صفوي و قبل از صفوي در دربار تركمانان حضور داشتند ياد شده است. از مساجد، مدارس و معماري بناهاي شيعه در قم مطالب مناسبي آورده شده است. در فصل چهارم كه اوضاع اقتصادي شيعيان قم از قرن هفتم تا پايان دورة صفوي را بیان کرده است از كشاورزي و صنايع مردم شيعة قم ياد كرده است. در بخش كشاورزي از محصولات گسترده و فراوان شهر و صدور آن به شهرهاي ديگر سخن به میان آمده و صنايع متعدد اين شهر و صدور آن به شهرهاي ديگر در اين فصل آورده شده است. به طور کلی اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شیعیان قم پس از حملۀ مغول تا بیش از صد سال از وضعیت مطلوبی برخوردار نبود و در رکود و ضعف شدیدی قرار داشت ولی از این مدت به بعد با حکومت خاندان صفی که از اقتدار خاصی برخوردار بودند وضعیت کلی شیعیان روبه بهود رفت به طوری که در زمان حکومت این خاندان شهر قم یکی از شهرهای مهم آن دوران تلقی شد و از دوران حکومت این خاندان بهبود اوضاع کلی قم شروع شد و بهتری ثمرۀ آن در دورۀ حکومت صفوی به بارنشست و اوضاع کلی قم در این دوران از وضعیت بسیار خوبی برخوردار شد. واژگان كليدي: قم، سياسي، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی

دانــلود