چکیده:
مهدویت از جمله مباحث مهم و بحث برانگیز و قابل تامل در عرصهی تاریخ اسلام در ایران زمین به شمار می آید که در نهضت‌های قرون میانه این سرزمین تجلی ویژه‌ای یافت. پژوهش حاضر با عنوان " بررسی اندیشه‌های مهدویت در نهضت‌های اسلامی در ایران قرون هفت تا دهم هجری قمری" بر آن است تا با مداقه و تجزیه و تحلیل شرایط مختلف سیاسی، مذهبی، اجتماعی و اقتصادی حاکم بر آن دوران، زمینه ایدئولوژی خاص چنین قیام‌هایی را به مبحث مهدوی گرایانه را کاوش نماید. در این راستا می توان تئوری دانشمندان مسیحی هرایر دکمجیان در خصوص وقوع رستاخیز قیام‌های بنیاد گرایی که در پی شکل گیری دوران بحران پدید آمدند که در سایه قدرت گیری رهبری فرهمند شکل گرفتند،تمسک جست. که در ذیل آن این پرسش بنیادین را مطرح نمود که از چه روی مهدویت و اندیشه متنی بر آن نهضت‌های اسلامی ایران آن اعصار،جلوه‌ای خاص پیدا نمود. نوشتار حاضر، در حوزهی پژوهش در پی اثبات این فرضیه بر می آید که در پی ایجاد محیط بحران در جامعه ی ایرانی طی قرون هفت تا ده رهبران برخی نهضت‌های اسلامی پاسخ بنیادگرایانه به مشکلات موجود را در اندیشه مهدویت یافته و لذا آنان به این اندیشه تمسک جستند. در این سیر با واشکافی محیط بحران و شرایط خاص آن در ایران طی قرون ‎۷ تا ‎۱۰ هجری قمری در تطبیق آن با نظریه دکمجیان پاسخ بنیادگرایانه رهبران نهضت های اسلامی با اندیشهی مهدویت همراه بوده و بدین سان فرضیهی اصلی در پژوهش حاضر اثبات گردید. کلید واژه: مهدویت - نهضت - صوفی گرایی - سربداران - حروفیه - مشعشعیان - مشروعیت - تضاد طبقاتی.

دانــلود