چکیده:
نسبت معنویت و علم اخلاق زیرمجموعه‌ای از مباحث عام معنویت و دانش‌های اسلامی است که پیش‌فرض‌های علم شناختی بر آن حاکم است. انگاره کلان ما درباره پذیرش ظرفیت‌های پاسخگویی علوم اسلامی به چالش‌های عصری ما را با دوگانه پذیرش (تأییدگر) / نفی (انکارگر) منظومه علوم اسلامی مواجهه می‌سازد. سه‌گانه اخلاق - فقه - کلام این منظومه شناختی را تشکیل می‏دهد. در رهیافت تأییدگر، سه‏گانه دانش اخلاق، کلام و فقه به‌مثابه دانش‌های اصیل محوری اسلامی، هر یک حامل بخشی از نظام جامع معارف دین و پیام معنوی آن قلمداد می‌شود؛ بنابراین مقاله حاضر روایتگر دیدگاهی چندرشته‏ای است. از سویی با یک تحلیل انسان‌شناختی درمی‏یابیم که علم اخلاق در دلالت بر معنویت اسلامی، از موقعیت مرکزی و اصلی برخوردار است. برنهاده قرآنی مقاله حاضر در تحلیل انسان این است که بر اساس آیه شریفه ۸۴ سوره اسراء، «شاکله» انسان مبنای تصمیم‌گیری و انتخاب‌های وی است. شاکله خود با سه سازه بینش و منش و کنش مرتبط است؛ در این میان منش انسان هسته مرکزی شاکله وی به‌شمار می‌رود. بینش مقدمه آن و کنش برآمده از آن است. از سویی در یک تحلیل معنویت‏نگر، این فضایل و رذایل هستند که منش فردی، خانوادگی، اجتماعی و زیست‌محیطی فرد را تشکیل می‌دهند و در نتیجه شالوده شکل‌گیری «شاکله» به‌شمار می‌روند؛ بنابراین علم اخلاق با رویکرد اخلاق فضیلت بیشترین نقش را در روایت‏گری آموزه‏های معنوی به خود اختصاص می‏دهد و البته دو دانش کلام و فقه همچون حلقه‌های پیشینی و پسینی، تکمیل‏گر این روایت‌اند.

دانــلود