چکیده:
این نوشتار به «تحلیل محتوا»ی کتاب «سرالاسراء فی شرح حدیث المعراج» تألیف مرحوم آیت‌الله سعادت‌پرور و کتاب «جامع‌السعادات» تألیف علامه ‌نراقی، از‌ نظر میزان استفاده هر‌یک از آن‌ها از ادعیه در تحلیل‌های عرفانی و اخلاقی اختصاص دارد تا در مقایسه‌ای طولی و عرضی، ضمن معرفی عملی کارکردهای تحلیل محتوا در تحقیقات حوزه متون عرفان اسلامی، به ارزیابی نقش ادعیه در استنباط آموزه‌‌های عرفانی در مقایسه با استنباط آموزه‌های اخلاقی در دو کتاب مذکور بپردازد. چارچوب نظری این تحقیق، نظریات «اصول استنباط» و «درایة‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌الحدیث» درباره ارزش استنباطی ادعیه است و روش تحقیق در ‌این نوشتار، تلفیقی از تحلیل محتوا و روش کتابخانه‌ای است. نوع تحقیق، توصیفی‌تحلیلی است که در تجزیه‌و‌تحلیل، از روش‌ کمّی و تطبیقی استفاده می‌کند. تحلیل محتوای این دو متن، از استفاده بیشینه هر‌ دو منبع از ادعیه در استنباط‌های عرفانی نسبت به برداشت‌های اخلاقی حکایت دارد. همچنین این تحلیل نشان می‌دهد که سرالاسراء نسبت به جامع‌السعادات، در گستره بسیار وسیع‌تری از منابع ادعیه در‌ این استنباط‌ها استفاده کرده و موفق شده است افق نوی منبع‌بودن ادعیه را برای عرفان مأثور، در رفتار پژوهشی خود به‌خوبی ترسیم کند. بنابراین، بر‌اساس این مطالعه‌ می‌توان گفت از‌ نظر این دو عرفان‌پژوه و اخلاق‌شناس، آموزه‌های مندرج در ادعیه، بیشتر آموزه‌های عرفانی را تشکیل می‌دهند تا اخلاقی. مشخص‌کردن دعاهایی که در استنباط‌های عرفانی بیشتر استفاده می‌شوند نیز از دیگر دستاوردهای این تحقیق است.  

دانــلود