چکیده:
پدیدۀ گسل دولت- ملت در جامعۀ ایران، سابقه‌ای طولانی دارد و در تبیین آن دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. پژوهش حاضر در جست‌وجوی نسبت علما و روحانیون شیعه با مسئلۀ گسل دولت ـ ملت در تاریخ معاصر ایران است و در این مجال، تمرکز بر مقطع زمانی نهضت‌های چهارگانۀ ضداستعماری جنوب و به‌ویژه دوران مشروطه و جنگ جهانی اول است. در پژوهش حاضر از رویکرد دکتر حمید پارسانیا به‌عنوان چارچوب نظری پشتیبان، برای تحلیل گسل مذکور بهره‌گیری شده است. این رویکرد به‌طور خاص از سه اثر ایشان: هفت موج اصلاحات (نسبت تئوری و عمل) و حدیث پیمانه (پژوهشی در انقلاب اسلامی)، انواع و ادوار روشنفکری و به‌ویژه اثر نخست اخذ گردیده است. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش تحقیق کتابخانه‌ای استفاده شده است. مسئله گسل دولت ـ ملت، منحصر به جامعه ایران نیست اما عوامل مسبب آن در تاریخ ایران، در ارتباط با هویت جامعۀ مذکور قابل فهم است. باورداشت‌های تاریخی مردم ایران، اصلی‌ترین عوامل تقویت یا تضعیف این گسل به‌شمار می‌روند. یافته‌های تحقیق نشان‌دهندۀ تأثیر تعیین‌کنندۀ علمای شیعی بر قبض و بسط گسل دولت ـ ملت در جریان نهضت مشروطۀ جنوب و نیز مبارزات مردم جنوب کشور علیه استعمار انگلیس طی سال‌های 1254- 1338 ه.ق (1837-1919 م) است و در عین حال موید کارایی «الگوریتم پارسانیا[1]» در توجیه رفتار علمای نهضت جنوب است.
[1]. مقصود، دستورالعملی است که علمای شیعه در مواجهه با حکام و سلاطین پیشه کرده‌‌اند و حمید پارسانیا آن را با توجه به منابع فقهی و سیرۀ عملی علما در کتاب7 موج اصلاحات طرح نموده است. این دستورالعمل جهت فهم عمل سیاسی ـ اجتماعی علما در تاریخ معاصر بسیار راه‌گشاست.

دانــلود