تحول نهاد وقف و دورنماى آینده آن؛ مطالعه تطبیقى - تاریخى
نویسنده:
ناصر کاتوزیان
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1378 شماره 22-21
چکیده:
چکیده 1. مقدمه: در کشور ما «نهاد وقف» هم از نظر چهره عبادى و قصد تقرب در آن و هم از جهت اقتصادى، اهمیت فراوانى دارد; چندانکه مىتوان گفت در طول تاریخ، یکى از وسایل عمومىشدن مالکیتخصوصى و توزیع عادلانه ثروت و حفظ میراث فرهنگى و شعایر مذهبى بوده است. با وجود این، حبس عین مال موقوف، بویژه در مورد املاک، سبب شده است که بخشى از سرمایه ملى از گردش بیفتد و بىمبالاتى متولیان وقف و اختلاف موقوف علیهم، این نهاد مفید حقوقى و اجتماعى را از اثر مطلوب خود منحرف سازد و باعث ویرانى املاک کشاورزى شود. دشوارى فروش مال موقوف و استثنایى بودن موارد «تبدیل به احسن»، آرمانهاى واقف و حکمت تشریع وقف را خنثى مىکند و ضرورت بازنگرى در قواعد سنتى را با حفظ موازین شرعى آشکار مىسازد; در حالى که بنیادها و مؤسسههاى خیریه امروز جهان، با بهرهمندى از دو مفهوم زیر، از عیوب نهاد وقف پرهیز کردهاند و سرمایه در درون دارایى بنیاد، گردش طبیعى خود را دارد. این دو مفهوم عبارتند از: 1) «شخصیتحقوقى» بنیاد و تعلق اموال به این شخصیت; 2)مفهوم نهاد کلى دارایى و استقلال آن در برابر اجزاء دارایى.
2. دلایل و اهداف: هر دو مفهوم «شخصیتحقوقى» و «دارایى» در حقوق کنونى ما وجود دارد: شخصیتحقوقى موقوفه بهتدریج در فقه شکل گرفت و شناخته شد و قانون اوقاف آن را رسمى کرد. مفهوم دارایى کلى و مستقل از اجزاء نیز، که خود شاخهاى از شخصیتحقوقى اموال است، امروز از امور بدیهى است. پس، ذهن کنجکاو در برابر این پرسش قرار مىگیرد که چرا ما با استفاده از ابزارهاى نو به بازنگرى قواعد سنتى و از جمله «حبس عین» نپردازیم و نقص این نهاد مفید را همچون بنیادهاى خیریه در جهان برطرف نسازیم؟
طرح «تحول مفهوم وقف و دورنماى آینده آن» تلاشى استبراى نزدیک ساختن مفهوم وقف به بنیادهاى خیریه با حفظ موازین فقهى; و همه ابداع و ابتکار در این تلفیق و همگامى است و مىتواند نظام حقوقى وقف را دگرگون سازد و کاربرد اقتصادى و ادارى فراوان داشته باشد.
3. موضوعات و عناوین کلى: 1)انگیزههاى روانى و اجتماعى وقف 2)تاریخ شکل یافتن فکر شخصیتحقوقى وقف در فقه و بازتاب آن در قوانین کنونى 3)تحول هدفها و نیازهاى عمومى 4)شیوه وقف و اثر این تحول در وقف و بیهودگى حبس عین 5)ساختار بنیادهاى خیریه در کشورهاى دیگر.
چکیده 1. مقدمه: در کشور ما «نهاد وقف» هم از نظر چهره عبادى و قصد تقرب در آن و هم از جهت اقتصادى، اهمیت فراوانى دارد; چندانکه مىتوان گفت در طول تاریخ، یکى از وسایل عمومىشدن مالکیتخصوصى و توزیع عادلانه ثروت و حفظ میراث فرهنگى و شعایر مذهبى بوده است. با وجود این، حبس عین مال موقوف، بویژه در مورد املاک، سبب شده است که بخشى از سرمایه ملى از گردش بیفتد و بىمبالاتى متولیان وقف و اختلاف موقوف علیهم، این نهاد مفید حقوقى و اجتماعى را از اثر مطلوب خود منحرف سازد و باعث ویرانى املاک کشاورزى شود. دشوارى فروش مال موقوف و استثنایى بودن موارد «تبدیل به احسن»، آرمانهاى واقف و حکمت تشریع وقف را خنثى مىکند و ضرورت بازنگرى در قواعد سنتى را با حفظ موازین شرعى آشکار مىسازد; در حالى که بنیادها و مؤسسههاى خیریه امروز جهان، با بهرهمندى از دو مفهوم زیر، از عیوب نهاد وقف پرهیز کردهاند و سرمایه در درون دارایى بنیاد، گردش طبیعى خود را دارد. این دو مفهوم عبارتند از: 1) «شخصیتحقوقى» بنیاد و تعلق اموال به این شخصیت; 2)مفهوم نهاد کلى دارایى و استقلال آن در برابر اجزاء دارایى.
2. دلایل و اهداف: هر دو مفهوم «شخصیتحقوقى» و «دارایى» در حقوق کنونى ما وجود دارد: شخصیتحقوقى موقوفه بهتدریج در فقه شکل گرفت و شناخته شد و قانون اوقاف آن را رسمى کرد. مفهوم دارایى کلى و مستقل از اجزاء نیز، که خود شاخهاى از شخصیتحقوقى اموال است، امروز از امور بدیهى است. پس، ذهن کنجکاو در برابر این پرسش قرار مىگیرد که چرا ما با استفاده از ابزارهاى نو به بازنگرى قواعد سنتى و از جمله «حبس عین» نپردازیم و نقص این نهاد مفید را همچون بنیادهاى خیریه در جهان برطرف نسازیم؟
طرح «تحول مفهوم وقف و دورنماى آینده آن» تلاشى استبراى نزدیک ساختن مفهوم وقف به بنیادهاى خیریه با حفظ موازین فقهى; و همه ابداع و ابتکار در این تلفیق و همگامى است و مىتواند نظام حقوقى وقف را دگرگون سازد و کاربرد اقتصادى و ادارى فراوان داشته باشد.
3. موضوعات و عناوین کلى: 1)انگیزههاى روانى و اجتماعى وقف 2)تاریخ شکل یافتن فکر شخصیتحقوقى وقف در فقه و بازتاب آن در قوانین کنونى 3)تحول هدفها و نیازهاى عمومى 4)شیوه وقف و اثر این تحول در وقف و بیهودگى حبس عین 5)ساختار بنیادهاى خیریه در کشورهاى دیگر.
تحول نهاد وقف و دورنماى آینده آن؛ مطالعه تطبیقى - تاریخى
3/21/1999 12:00:00 AM
مطالعه تطبیقی سازمان نهاد روحانیت شیعی و مسیحی(واتیکان)
ارائه دهنده:
علی الشیخ
،
کرسی و نشست: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی » مرکز همکاریهای علمی و بینالملل » نشست علمی - 1392
نهاد مذهبی وقف و کارکرد خدمات اجتماعی آن در دوران قاجار
نویسنده:
رضا فلاح زاده
،
مقاله نشریه: فرهنگ پژوهش » سال 1400 شماره 45- بهار 1400
تفکر «دانش» سیاسی حوزوی و آینده آن «مطالعه موردی: تفکر سیاسیِ اسلام فقاهتی»
نویسنده:
رضا عیسی نیا
،
مقاله نشریه: مدیریت دانش اسلامی » سال 1398 پاییز و زمستان 1398
بررسی نهاد تحول عقد در فقه امامیه و حقوق ایران
نویسندگان:
محمد صالحی مازندرانی *
،
ایمان صالح
،
مقاله نشریه: حقوق اسلامی » سال 1397 پاييز 1397 شماره58
تحلیل فقهی گستره ولایت حاکم اسلامی در نصب و عزل متولی در نهاد وقف
مقاله نشریه: فقه » سال 1400 شماره 106
وقف و حکمرانی مردمی
نویسنده:
منصور میراحمدی*
،
مقاله نشریه: پژوهشنامه مطالعات وقف و امور خیریه » سال 1402 دوره 1، شماره 1 (بهار و تابستان 1402)
اقتضای ماهیت وقف بر جایز نبودنِ تغییر و تبدیل آن
نویسنده:
سید تقی واردی
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1396 شماره 91
اقتضای ماهیت وقف بر جایز نبودنِ تغییر و تبدیل آن
نویسنده:
سید تقی واردی
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1396 پاييز 1396 شماره91
مطالعه تطبیقی نگره اسلامی و غربی به پیشداوری
نویسنده:
مرضیه محصص
،
مقاله نشریه: اسلام و مطالعات اجتماعی » سال 1397 شماره 2 (پیاپی 22)