امتداد جریان کلامی هشام بن حکم در بصره؛ جریانی نویافته در تاریخ تفکر امامیه نخستین
نویسندگان:
سیداکبر موسوی تنیانی (نویسنده مسئول)
،
محمدتقی سبحانی
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1398 شماره 93
کلیدواژه:
هشام بن الحکم
،
Hishām b. al-Ḥakam
،
کلام امامیه
،
Basra
،
البصرة
،
جریان کلامی
،
‘Alī b. Ismā’īl al-Maythamī
،
هشام بن حکم
،
علی بن إسماعیل المیثمی
،
معتزله
،
Muḥammad b. Sulaymān al-Nūfalī
،
محمّد بن سلیمان النوفلی.
،
بصره
چکیده:
این پژوهش در پی یافتن سرنخهایی از امتداد جریان کلامی هشام بن حکم در بصره است و با این پرسش اصلی دنبال میشود که خط فکری هشام بن حکم چرا و چگونه در بصره تداوم پیدا کرد. به نظر میرسد پس از آنکه هشام بن حکم و شاگردانش در بغداد مورد تعقیب و آزار دستگاه خلافت عباسی قرار گرفتند، برخی از شاگردان هشام همچون علی بن اسماعیل میثمی و حکم بن هشام بن حکم به دلیل رونقداشتن گفتگوهای کلامی در شهر بصره و نیز دوری آن شهر از مرکز خلافت عباسی، برای ادامه فعالیتهای کلامی خویش به آن سامان مهاجرت کردند. آنها در راستای پیگیری اندیشههای کلامی خود، بیشتر با گروه فکری معتزله درگیری علمی داشتهاند و از سوی دیگر مخالفت برخی از امامیان بصره با آنان نیز در خور توجه است. با توجه به مخالفتهای برونمذهبی و درونمذهبی، این جریان پس از حضور کوتاهمدت و فعالیتهای تأثیرگذارش در بصره به محاق رفت. البته هرچند تاکنون تصور روشنی از حضور این جریان در بصره وجود نداشته است، اما در این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که خط کلامی پیرو هشام در اواخر سدۀ دوم و نیمه سدۀ سوم هجری در بصره فعال بودهاند.
این پژوهش در پی یافتن سرنخهایی از امتداد جریان کلامی هشام بن حکم در بصره است و با این پرسش اصلی دنبال میشود که خط فکری هشام بن حکم چرا و چگونه در بصره تداوم پیدا کرد. به نظر میرسد پس از آنکه هشام بن حکم و شاگردانش در بغداد مورد تعقیب و آزار دستگاه خلافت عباسی قرار گرفتند، برخی از شاگردان هشام همچون علی بن اسماعیل میثمی و حکم بن هشام بن حکم به دلیل رونقداشتن گفتگوهای کلامی در شهر بصره و نیز دوری آن شهر از مرکز خلافت عباسی، برای ادامه فعالیتهای کلامی خویش به آن سامان مهاجرت کردند. آنها در راستای پیگیری اندیشههای کلامی خود، بیشتر با گروه فکری معتزله درگیری علمی داشتهاند و از سوی دیگر مخالفت برخی از امامیان بصره با آنان نیز در خور توجه است. با توجه به مخالفتهای برونمذهبی و درونمذهبی، این جریان پس از حضور کوتاهمدت و فعالیتهای تأثیرگذارش در بصره به محاق رفت. البته هرچند تاکنون تصور روشنی از حضور این جریان در بصره وجود نداشته است، اما در این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که خط کلامی پیرو هشام در اواخر سدۀ دوم و نیمه سدۀ سوم هجری در بصره فعال بودهاند.
امتداد جریان کلامی هشام بن حکم در بصره؛ جریانی نویافته در تاریخ تفکر امامیه نخستین
3/21/2019 12:00:00 AM
امتداد جریان کلامی هشام بن حکم در بصره؛ جریانی نویافته در تاریخ تفکر امامیه نخستین
نویسندگان:
محمدتقی سبحانی
،
سیداکبر موسوی تنیانی *
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1398 بهار 1398 شماره 1
امتداد جریان فکری هشام بن حکم تا شکلگیری مدرسه کلامی بغداد
نویسنده:
محمد جعفر رضایی
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1391 شماره 65
امتداد اندیشه های کلامی هشام بن حکم در یونس بن عبدالرحمن
پایاننامه: سایر - دانشکده علوم حدیث - 1394 - [کارشناسی ارشد]
معرفی کتاب هشام بن حکم
نویسنده:
علیرضا اسعدی
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1387 (پياپي 52)، پاييز و زمستان 1387 شماره3-4
متکلمان شیعه: هشام بن حکم
نويسنده:
علیرضا اسعدی
، ويراستار:
محمود سوری
،
کتاب: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - 1388
رویکرد کلامی هشام بن حکم و نقش او در تدوین کلام شیعی
پایاننامه: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه - دانشکده الهیات و معارف اسلامی - 1385 - [کارشناسی ارشد]
انديشه كلامي هشام بن سالم(تاليف)
نویسنده:
اكبر اقوام كرباسي
،
طرح پژوهشی: قرارداد هاي اعضاي هيئت علمي ومحققين رسمي » از تاریخ: 1396/04/26 تا تاریخ: 1397/12/01
تشیع بصره در قرون نخستین
نویسنده:
مصطفی سلطانی
،
مقاله نشریه: تاریخ اسلام » سال 1381 شماره 3 - پاییز - مسلسل 11
نقش نظریه «معنا» در تبیین هشام بن حکم از ماهیتِ ارادۀ خدا
نویسندگان:
محمدتقی سبحانی
،
اکبر اقوام کرباسی
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1398 شماره 96