ظاهر و باطن قرآن در گستره روایات

مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1375 5-6
چکیده:
 بررسى معناى »ظهر« و »بطن« و چگونگى استفاده از »ظاهر« و »باطن« قرآن است. روایاتى که آیات قرآن را داراى ظاهر و باطن مى‌خواند در متون روایى و تفسیرى شیعه و اهل سنت وجود دارد. اصطلاح ظهر و بطن در روایات، معانى گوناگونى یافته است. شمارى از روایات ظهر قرآن را همان امر و نهى و احکام حلال و حرام معرفى مى‌کند و باطن قرآن را فهم مى‌خواند. تعدادى دیگر »ظهر« را »تنزیل« قرآن و »بطن« را »تأویل« قرآن مى‌شناساند و بعضى ظهر را مورد سبب نزول و بطن را مصادیق آن مى‌دانند. روایات ظهر و بطن گاه به صراحت و گاه به اشاره از لایه‌هاى گوناگون بطون خبر مى‌دهند. درک شخص و علم و آگاهى افراد در فهم بطون تأثیر گذار است هر چند، قلمرویى وجود دارد که ویژه خاصان درگاه الهى است. نظر داشت روایاتى که آیات قرآن را به چند گروه تقسیم مى‌کند نشان مى‌دهد ظاهر قرآن را همه مى‌فهمند چنان که بطون قرآن را عده‌اى خاص درک مى‌کنند، و البته برخى ظواهر و تعدادى از بطون را اهل دقت و معنویت در مى‌یابند. روایاتى که فهم قرآن را به اهل‌بیت(ع) اختصاص مى‌دهد، فهم تمامى آیات و تمامى ظاهر و بطون را مى‌گوید. ظاهر آیات الأحکام با باطن آنها سازگارى دارد، ظاهر حکم است و باطن علم، با این توضیح که باطن مصداقى جدید براى ظاهر یا معنایى عمیق‌تر از آیه است. عرفا نگاهى خاص به بطون قرآن دارند و راه حلى ویژه براى ظهر و بطن آیات دارند اما برخى مانند باطنیه تنها به بطون توجه دارند و ظهر قرآن را مورد توجه قرار نمى‌دهند و به آن وقعى نمى‌نهند. بطن‌گویى آیات از سوى صوفیه و عرفا گاه ریشه در روایات دارد ولى بسیارى از این تأویل‌ها نتیجه تند روى و کند روى آنها است. به همین دلایل اهل بیت(ع) در برابر تأویل‌هاى نادرست عرفا و صوفیه مقاومت کرده‌اند.

نظریه ای نوین در معنای ظاهر و تنزیل قرآن

مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1395 شماره 78

جمعیت و امنیت اجتماعی در گستره آیات و روایات

مقاله نشریه: سیاست متعالیه » سال 1401 دوره 10، شماره 39 (زمستان 1401)

گستره تبلیغ و هشدار پیامبران در قرآن

نویسنده: حسن رهبری ،
مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1390 شماره 67

نفس در قرآن و روایات

نویسنده: رضا برنج کار ،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1389 شماره 59

گستره مباحث فقهی قرآن

مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1374 شماره 4

گستره علم امام در مقایسه روایات اصول کافی و بصائر الدرجات

استاد راهنما: محمد تقی سبحانی ، استاد مشاور: محمد کاظم طباطبایی ، دانشجو: عبدالرضا حمادی ،
پایان‌نامه: سایر - دانشکده علوم حدیث - 1390 - [کارشناسی ارشد]

پژوهشی در «قواعد فقهی قرآن و گستره آن»

مقاله نشریه: پژوهش های فقهی » شماره1

تئوری رستگاری در قرآن و روایات

نویسنده: سید موسی صدر ،
مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1391 شماره 70

بازخواني كتاب ( تعارض اصل و ظاهر )

طرح پژوهشی: فارسي » از تاریخ: 1397/06/05 تا تاریخ: 1397/06/09

سرمقاله: فضل الله و گستره معارف قرآن

نویسنده: سید عباس صالحی ،
مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1389 شماره 64
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم - 1397