چکیده:
در این تحقیق به نقد و بررسی نظریه اعتبارات شیخ اشراق از دیدگاه صدرا پرداخته شده است. تقسیم مفاهیم و درک تمایز آنها از دیرباز مورد توجه متفکران بوده است. در فلسفه اسلامی سهروردی بیش از همه به این مسئله توجه کرد و برای پیشگیری از خلط اعتبار و حقیقت، صفات را به دو دسته تفکیک کرد: ‎1- صفات عینی (معقولات اولی) صفاتی هستندکه مستقیم از خارج گرفتــه شــده و از آن حکـایت می کنند، مثل: سیاهی. ‎2- صفات ذهنی (معقولات ثانی) صفاتی هستند که بعد از تحقق صفات عینی در ذهن با توجه به حیثیت های ذهنی آنها از این صفات گرفته شده و بر آنها از همین حیث ذهنیت عارض می شوند ؛ یعنی فقط وجود ذهنی دارند برخلاف صفات عینی که هم وجود خارجی دارند و هم وجود ذهنی دارند . شیخ اشراق مفاهیم فلسفی مثل وجود، وجوب، امکان و... را مانند مفاهیم منطقی، از معقولات ثانی (ذهنی صرف) دانست . او برای تفکیک صفات ذهنی از عینی، دو معیار را به عنوان قسطاس مطرح کرد: ‎1- معیار اول: صکل ما حصل من وقوعه التکرر و التسلسل فهو امر ذهنی اعتباری این قاعده تنها عدم زیادت خارجی معقولات ثانی را اثبات میکند؛ ولی شیخ اشراق از آن عدم خارجیت معقولات ثانی را نتیجه گرفت. ‎2- معیار دوم: صکل مایمتنع تاخره عن وجود موصوفه فهو اعتباری شیخ اشراق، با استدلال و با کمک این معیارها اعتباری بودن وجود، امکان، وجوب، جوهریت و لونیت و... اثبات کرد. صدرا نیز صفات را به دو قسم عینی و ذهنی تقسیم کرد، اما صدرا صفات عینی را به عکس شیخ اشراق، منحصر در صفات انضمامی ندانست؛ بلکه صفات انتزاعی یعنی مفاهیم فلسفی را نیز از صفات عینی می داند. به نظر صدرا صفات انتزاعی (معقولات ثانی فلسفی) علی رغم اینکه فاقد فرد خارجی اند، ولی دارای مصداق خارجی هستند و اشیاء خارجی و ذهنی، و معقولات اولی اعم از آنکه در خارج یا ذهن باشند به آنها متصف میشوند، مفاهیم فلسفی بهره و حظی هرچند ضعیف از وجود دارند ، آنها در خارج وجود مستقل ندارند ولی به وجود منشأ انتزاع خود موجود هستند، و ذهنی صرف نیستند و صدرا بر خلاف شیخ اشراق تنها مفاهیم منطقی را ذهنی صرف دانست. به نظر صدرا، حقیقت وجود، اصیل است و متن خارج را پر کرده است. و مفاهیم فلسفی حیثیات انباشته در متن وجودند که با هم تغایر وجودی دارند که تغایر آنها، اختلاف مراتب وجودی یک وجود واحد است. که هر مرتبه، از آن حیثیت که در مرتبه خاصی قرار دارد، بهره خاصی از وجود دارد ، که مغایر با دیگری است. واژگان کلیدی : اصالت، اعتباریات، معقولات اولی، معقولات ثانی (معقولات ثانی منطقی، معقولات ثانی فلسفی)، وجود، شیخ اشراق، ملاصدرا.

دانــلود