فرآیند حکم‌شناسی در استنباط
نویسندگان:
رضا میهن دوست
،
سید محمدباقر قدمی
،
رضا میهن دوست
،
سید محمدباقر قدمی
،
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1399 شماره 2
چکیده:
مدتی است که در مجامع علمی، اصطلاح الگوریتم مطرح شده است. این اصطلاح، به معنای فرآیندسازی هر عملیاتی است.
از آن‌جا علم فقه، دارای عملیات استنباط است، می‌توان گفت استنباط فقهی، دارای الگوریتم است.
این الگوریتم استنباط فقهی را باید از علم اصول طلب نمود؛ چرا که رسالت علم اصول، فراهم‌سازی قواعد کلی استنباط فقهی و فرآیندسازی آنها است.
در واقع، الگوریتم به مثابه یک دستگاه استنباطی است که توسط علم اصول، مستدلّ و نظریه‌پردازی می‌شود و در اختیار فقیه قرار می‌گیرد.
البته فقهاء در مباحث فقهی، نگاهی الگوریتمیک به استنباط حکم شرعی داشته‌اند؛ اما آن‌را به صورت شفاف بیان نکردند؛ از این‌رو الگوریتم پیشنهادی این جستار، شفاف‌سازی الگوریتم ارتکازی فقهاء محسوب می‌شود.
خروجی این الگوریتم، حکم شرعی و تعیین مرتبه آن است؛ یعنی الگوریتم استنباط باید به این سوال پاسخ دهد که آیا حکم، جعل شده است یا خیر؟ و اگر جعل شده است، آیا به مرتبه فعلیت رسیده است یا خیر؟ و اگر به مرتبه فعلیت رسیده است، آیا به مرتبه تنجز هم رسیده است یا خیر؟ از این‌رو، الگوریتم پیشنهادی بر اساس همین مراتب حکم پی‌ریزی شده است.
لذا در این نوشتار با استفاده از منابع کتابخانه ای و بر اساس روش توصیفی تحلیلی به بررسی عملکرد فقها پرداخته شده است تا بدین وسیله الگوریتم استنباطی ایشان استخراج شود.
مدتی است که در مجامع علمی، اصطلاح الگوریتم مطرح شده است. این اصطلاح، به معنای فرآیندسازی هر عملیاتی است.
از آن‌جا علم فقه، دارای عملیات استنباط است، می‌توان گفت استنباط فقهی، دارای الگوریتم است.
این الگوریتم استنباط فقهی را باید از علم اصول طلب نمود؛ چرا که رسالت علم اصول، فراهم‌سازی قواعد کلی استنباط فقهی و فرآیندسازی آنها است.
در واقع، الگوریتم به مثابه یک دستگاه استنباطی است که توسط علم اصول، مستدلّ و نظریه‌پردازی می‌شود و در اختیار فقیه قرار می‌گیرد.
البته فقهاء در مباحث فقهی، نگاهی الگوریتمیک به استنباط حکم شرعی داشته‌اند؛ اما آن‌را به صورت شفاف بیان نکردند؛ از این‌رو الگوریتم پیشنهادی این جستار، شفاف‌سازی الگوریتم ارتکازی فقهاء محسوب می‌شود.
خروجی این الگوریتم، حکم شرعی و تعیین مرتبه آن است؛ یعنی الگوریتم استنباط باید به این سوال پاسخ دهد که آیا حکم، جعل شده است یا خیر؟ و اگر جعل شده است، آیا به مرتبه فعلیت رسیده است یا خیر؟ و اگر به مرتبه فعلیت رسیده است، آیا به مرتبه تنجز هم رسیده است یا خیر؟ از این‌رو، الگوریتم پیشنهادی بر اساس همین مراتب حکم پی‌ریزی شده است.
لذا در این نوشتار با استفاده از منابع کتابخانه ای و بر اساس روش توصیفی تحلیلی به بررسی عملکرد فقها پرداخته شده است تا بدین وسیله الگوریتم استنباطی ایشان استخراج شود.
فرآیند حکم‌شناسی در استنباط
3/20/2020 12:00:00 AM
اعتبار سنجی تراکم ظنون در فرایند استنباط
نویسنده:
مهدی خطیبی
،
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1398 شماره 3
درنگی در کارایی علوم قرآنی در فرایند استنباط
نویسنده:
علی الهی خراسانی
،
مقاله نشریه: جستار » سال 1386 شماره 16
نقش عدالت در فرآیند استنباط اول و دوم
نویسنده:
ابوالقاسم علیدوست
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1393 شماره 81
نقد و بررسی رویکرد قرآن‌محوری در فرآیند استنباط فقهی
نویسندگان:
محمد صادق یوسفی مقدم
،
سید محسن آل نبی
،
مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1400 شماره 101
واکاوی کیفیت استدلال فقیهان به قواعد عقلی در فرایند استنباط
نویسندگان:
احمد باقری
،
راضیه سادات هاشمی علیا
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1396 شماره 90
نقش فضیلت عقلانی تواضع فکری در فرایند استنباط حکم شرعی
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1397 (پياپي 92)، زمستان 1397 شماره4
نقد و بررسی رویکرد قرآن محوری در فرآیند استنباط فقهی
نویسندگان:
محمد صادق یوسفی مقدم*
،
سید محسن آل نبی
،
مقاله نشریه: پژوهش های قرآنی » سال 1400 دوره 26، شماره 4 (زمستان 1400)
نقش تاریخ در فرایند استنباط فقهی با تأکید بر کشف سنت و حکم فقهی
نویسنده:
سید مهدی محمدی
،
مقاله نشریه: تاریخ اسلام » سال 1402 شماره 3- پاییز 1402 - مسلسل 95