چکیده:
رساله حاضر با این پرسش آغاز می گردد که اخلاق و سیاست در اندیشه محقق سبزواری، محقق نراقی و امام خمینی چه تمایزاتی با یکدیگر دارد. فرض بر این بوده است که برای فهم اندیشه سیاسی این متفکران، افزون بر مطالعه آثار برجای مانده از آنان، فهم شرای عینی و ذهنی زمانه آنان نیز مؤثر است. زیرا ی اندیشمند سیاسی با درک اوضاع زمانه خویش، سعی در مشارکت در حیات سیاسی خویش نموده و تألیفات وی گوشه ای از این مشارکت به حساب می آید. این شیوه پژوهش ، برگرفته از الگوی روشکی اسکینر است. با توجه به این روش، در رساله حاضر شکرای فکری ، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی دوره صفوی ، قاجار و پهلوی بررسی گردید؛ سپس اندیشکه متفکران فوق در زمینه اخلاق و سکیاست و ارتباط این دو مفهوم بیان شد و به ویژه نوع و میزان استفاده آنان از هر ی از اول و مفاهیم اخلاقی و سیاسی در حل معضلات زمانه آنها مورد بررسی قرار گرفت. آن گاه با استفاده از داده های به دست آمده نتیجه گیری و جمع بندی گردید. هر سه متفکر در درون سلطنت های شیعی به سر برده اند که در تماس نزدی با علما و مجتهدین و ادعای رسیدگی به امور دینی، مشروعیت به دست می آوردند. با این تفاوت که در دوره پهلوی این رویه تغییر نمود و شاه با برخی شئونات دینی جامعه به مخالفت پرداخت . این عامل سبب گردید تا گفتمان مبارزاتی و نحوه تعامل امام خمینی با حکومت، متفاوت از دو اندیشمند دیگر گردد و به ارائه راه کار سیاسی و ارائه شیوه جدیدی از حکومت، که مبتنی بر نظریه ولایت فقیه است، پرداخته شود. همچنین، هر سه اندیشمند، به نوعی با معضل اخلاقی در جامعه رو به رو بودند و به گونه ای اخلاق و عقاید دینی مردم را در معرض خطر می دیدند . محقق سبزواری این خطر را از جان متولیان فکری و دینی جامعه و به ویژه اخباریان می دید؛ محقق نراقی، عدم تعادلی را مشاهده کرد که ناشکی از بی ثباتی سیاسی و اجتماعی و عقاید ناد رست گروه های فکری دینی بود و در نهایت، امام خمینی، به خطر افتادن اسلام از ناحیه حکومت و قدرت های بیگانه را بیشتر عامل تباهی اخلاق و عقاید جامعه می دید. این سه، با توجه به شرایطی که ذکر شد، آرا و نظراتی در مورد اخلاق و سیاست ارائه داده اند و به نسبت های متفاوت از ابزارهای ابراز نظرات خود برخوردار بوده اند؛ با این تفاوت که این ابزار ها در زمان امام خمینی از برد و دامنه گسترده ای نسبت به سابق برخوردار بود و جمعیت بیشکتری را پوشش می داد .محقق سبزواری با شیوه اصلاحی و نزدیکی به شاه و توصیه های اخلاقی و حکومتی سعی در رفع مشکلات زمانه خود نمود. محقق نراقی با تلاش در جهت اصلاح اخلاق فردی جامعه و اعتدال قوای مختلف فکری و غیر فکری به اصلاح رو آورد و نظریه ولایت فقیه وی کاری از پیش نبرد. و سرانجام امام خمینی با طرح نظریه سیاسی و ایجاد تحول در فهم و به کارگیری اخلاق، توانست تغییرات شگرفی در فهم رای از اخلاق و سیاست ایجاد نماید.

دانــلود