چکیده:
پژوهش حاضر در صدد بررسي نيروهاي فعال در نهضت مشروطه با استفاده از روش تحليل گفتمان مي باشد. از اينرو مفروض ما اين است که چهار گفتمان ولايت محور، شريعت محور، قانون محور و سلطنت محور در مشروطيت ايفاي نقش نموده اند. سه گفتمان نخست همگي بر عليه گفتمان سلطنت که گفتماني استبدادي بود شکل گرفتند. در اين ميان دو گفتمان ولايت محور شريعت محور ريشه در نيروي مذهب دارند. با وجود اينکه هر دوي آنها دغدغة دين داشتند اما وجود تمايزي نيز در ميان آنها وجود دارد . وجه اول به نوع نگاه آنها به احکام ديني بر مي گردد . به اين صورت که گفتمان ولايت محور معتقد است که در عصر غيبت امام زمان(عج) حاکميت سياسي بايد بر عهدة نايبان آنها يعني فقهاي عدول باشد تا بدينوسيله به اجراي شريعت بپردازد. بنابراين ولايت فقيه در جايگاه دال مرکزي قرار مي گيرد و ديگر نشانه ها از جمله شاه، قانون، حريت و مساوات در جايگاه دال شناور قرار مي گيرد. در مقابل، گفتمان شريعت محور معتقد است که در زمان غيبت قدر مقدور اجراي شريعت است . بنابراين تمرکز چنداني بر ولايت فقيه ندارند. در اين گفتمان شريعت دال مرکزي بوده و ديگر نشانه ها دال هاي شناور مي باشند. وجه دوم نيز که به نظر مي رسد تأثير مهمتري در تمايز ميان دو گفتمان ولايت محور و شريعت محور داشته است نوع تلقي آنها از مشروطه است. گفتمان شريعت محور به لحاظ اينکه از کانون حوادث دور بوده و در نجف ساکن بودند. آن مشروطة آرماني را در سر مي پروراندند حال آنکه در تهران مشروطه به نحو ديگري فهميده مي شد و آن اين بود که گفتمان قانون محور که ريشه در نيروي روشنفکري داشت در نوشته ها و جلسات متعدد خود مشروطة نوع غربي و سکولار را دنبال مي کرد . به اين دليل گفتمان ولايت محور نيز که از نزديک شاهد ماجرا بود بر خلاف تأييد اولية مشروطيت فتوا به حرمت آن داد.

دانــلود