چکیده:
در این نوشته با روش توصیفی به مقایسه تطبیقی دو گروه نقل گرا از شیعه و سنی پرداختیم و با بررسی نظرات ایشان و تقسیم کارکرد عقل در امور دینی به سه حوزه توانایی هستی شناسانه، معرفت‌شناسانه و سنجشگرانه عقل، به این نتیجه رسیدیم که با توجه به عدم ارزش معرفتی عقل نزد آن دو، در اغلب موارد، عمل به عقل را با دوری از دین حق، مساوی میپنداشتند. از جهت توانایی هستی شناسانه عقل، هر دو مانند عقل گرایان قائل به عدم توانایی عقل در جعل حکم شرعی بودند. اما در بعد معرفت‌شناختی شاید تنها جایی که بتوان قاطعانه تفاوتی بین آن دو قائل شد بحث تجسیم باشد که اهل حدیث به آن قائل میشدند و اخباریان تاویل میبردند؛ اگرچه شاید در برخی نتایج ح سن و قبح عقلی در کلام و مباحث مبنایی شرع مثل اثبات صانع بتوان گفت اخباریان کمی به عقل توجه مینمودند اما آنجا نیز در واقع مثل اهل حدیث حکم عقلی مورد تایید شرع را میپذیرفتند و تفاوت اصلی، در نقل‌های طرفین بود؛ نه در توجه یا عدم توجه به عقل. همچنین هیچیک لوازم عقلی حکم شرع را، شرعی نمیدانستند و اگرچه برخی از اهل حدیث در مواردی، و اخباریان همگی حسن و قبح را عقلی میدانستند اما هیچکدام اینرا برای کشف حکمی شرعی کافی نمیدانستند. همچنین با این وجود که هردو عملا چینش منطقی صغری و کبری را قبول داشتند، با علوم عقلی مثل منطق، فلسفه و کلام به شدت مخالفت میورزیدند. در بعد سنجشگری و تعارض عقل و نقل نیز نقل را مقدم میساختند. در آخر پیشنهادهایی مطرح شد که اکثرا ریشه در ارتباط عملکرد متحجرانه، با تفکرات نقل گرایی داشت. یادآور میشویم که در جمع آوری اطلاعات، روش کتابخانه‌ای را پیموده ایم. کلید واژه: اهل حدیث، اخباریان، جایگاه عقل، نقل گرایی، عقل گرایی

دانــلود