چکیده:
انسان ها در مسیر زندگی خود افعال زیادی را انجام می دهند. باری توجیه عمل خود که آن را به چه نیتی انجام داده اند دست به توجیهات مختلفی می زنند. اینکه به چه نیتی انجام داده و ما چه قضاوتی از اعمال و افعال آن ها داریم یک بحث است و این که افعال جز کدام یک از افعال اخلاقی (خیر یا شر) است یا نه، بحثی دیگر و به نیت و خواستگاه ککنده کار بستگی دارد. انسان ها افعال خود را به نیت و انگیزه رسیدن به هدفی خاص انجام می دهند و این اهداف که زمینه تحقق آن ها نیات و انگیزه های افراد می باشد در مکاتب و رویدادهااخلاقی، متفاوت است. از جمله اهدافی که افعال به نیت و انگیزه رسیدن به آنه انجام می گیرد قرب الهی، قدرت، لذت، منفعت عمومیو... است. اخلاق هنجاری یکی از شاخه های اصلی فلسفه اخلاق است که به این مساله پرداخته و فیلسوفان اخلاق این بحث را در دو نظریه غایت گرایی و وظیفه گرایی بررسی کرده اند؛ ابو محمد غزالی اشعری مسلک در بررسی های اخلاقی خود با توجه به نقشی که برای نیت قائل بود و علاوه بر حسن فعلی بر حسن فاعلی تاکید می کند خامحوری و توحید را هدف و غایت نهایی اخلاق می داند. غزالی با پیروی از دستورات شرع مقدس با رویکردی عارفانه در پی رسیدن به هدف و غایتی الهی به نام قرب الهی است و آن را هدف اخلاقی می داند. او معتقد است انسان با کمک گرفتن از عقل و شریعت (وحی) و الگو قرار دادن بزرگان و الگوهای صالح و کامل مانند رسول اکرم نسبت به حد وسط امور و افعال شناخت پیدا کرده و با عمل به حد وسط، به سعادت و فضیلت دست می یابد. و هر عملی که به نیت رسیدن به اعتدال انجام گیرد جز افعال اخلاقیست و مراعات حد وسط و اعتدال با هدف دستیابی به غایت نهایی و سعادت واقعی یعنی قرب الهی است. علامهمحمدحسین طباطبایی امامی مذهب داراری عقیده توحیدیست. علامه با ملاک دانستن نیت در فعل اخلاقی حسن فاعلی را بر حسن فعلی ترجیح می دهد و تمام عالم را حول محور توحید می داند و فعلی را اخلاقی می داند که به نیت رسیدن به این غایت و هدف انجام گیرد. از این رو علام نیز مانند غزالی، نیت و حسن فاعلی را بر حسن فعلی مقدم دانسته و فعلی را اخلاقی می داند که به نیت رسیدن به قرب الهی به عنوان هدف و غایت نهایی در اخلاق انجام گیرد. واژگان کلیدی: نیت، اخلاق، فعل اخلاقی، هدف اخلاقی،علم اخلاق، فلسفه اخلاق، حسن فاعلی، حسن فعلی، قرب الهی، توحید، حد وسط، خدامحوری، غزالی، علامه طباطبایی.

دانــلود