زایش ایده شهروندی در ایران معاصر از منظر فلسفه سیاسی
نویسنده:
شروین مقیمی زنجانی
،
شروین مقیمی زنجانی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1397 شماره 82 - تابستان 97
چکیده:
بحث در باب مبانی انگاره شهروندی در ایران معاصر، به یک معنا بحث در باب مبانی شکل‌گیری فکر تجدد در ایران معاصر است و بدین معنا پیروزی یا شکست این انگاره را باید در پرتوی پیروزی یا شکست فکر تجدد در ایران معاصر در نظر گرفت. قوام شهروندی جدید در غرب، به‌نوعی به کوشش غالباً بلاغیِ حاملان فلسفه سیاسی جدید، در جا دادن برخی از مهمترین مفروضات مدرنیستی در باب انسان و نسبت او با طبیعت از یک سو و دولت از سوی دیگر در محور شبکه عقل سلیم غربی وابسته بود. از مهمترین این مفروضات از حیث بحث در باب شهروندی جدید، ایده «فرد صاحب حق بی قید و شرط در وضع طبیعی» بود؛ آن هم در معنایی که بر اساس آن، حق طبیعیِ فرد منفرد در وضع طبیعی، بر قانون سامان‌دهنده به وضع سیاسی تقدم پیدا می‌کرد. بدین ترتیب، مسئله اساسی ما، بررسی ناکامی قوام ایده شهروندی حول عنصر مدنی یا حق‌محوری است که در غرب جدید با هابز بنیادگذاری شد. ما خواهیم کوشید این بررسی را نه از یک نظر تاریخی ـ اجتماعی یا حقوقی، بلکه از منظر بحث در فلسفه سیاسی مطرح سازیم. از این منظر، اصل «اِقناع» در کنار اصل «زور»، مختصات و مناسبات سیاسی را تعیین می‌کند. بنابراین، کوشش بلاغی این روشنفکران برای رقم زدن نسبتی قانع‌کننده میان ایده حق و ایده قانون، با توفیق چندانی همراه نشد. استدلال ما در این مقاله آن است که این عدم توفیق را بیش از آنکه بتوان به بدفهمی روشنفکران یادشده از مبانی تجدد مربوط دانست، باید در ضعف درونی رتوریک آنها جستوجو کرد. این ضعف، دو معضل اساسی را تقویت می‌نمود: نخست نقش کمرنگ ایده فرد صاحب «حق» و دوم، رادیکالیسم روسویی در قالب انقلابی‌گرایی غیرمدنی
بحث در باب مبانی انگاره شهروندی در ایران معاصر، به یک معنا بحث در باب مبانی شکل‌گیری فکر تجدد در ایران معاصر است و بدین معنا پیروزی یا شکست این انگاره را باید در پرتوی پیروزی یا شکست فکر تجدد در ایران معاصر در نظر گرفت. قوام شهروندی جدید در غرب، به‌نوعی به کوشش غالباً بلاغیِ حاملان فلسفه سیاسی جدید، در جا دادن برخی از مهمترین مفروضات مدرنیستی در باب انسان و نسبت او با طبیعت از یک سو و دولت از سوی دیگر در محور شبکه عقل سلیم غربی وابسته بود. از مهمترین این مفروضات از حیث بحث در باب شهروندی جدید، ایده «فرد صاحب حق بی قید و شرط در وضع طبیعی» بود؛ آن هم در معنایی که بر اساس آن، حق طبیعیِ فرد منفرد در وضع طبیعی، بر قانون سامان‌دهنده به وضع سیاسی تقدم پیدا می‌کرد. بدین ترتیب، مسئله اساسی ما، بررسی ناکامی قوام ایده شهروندی حول عنصر مدنی یا حق‌محوری است که در غرب جدید با هابز بنیادگذاری شد. ما خواهیم کوشید این بررسی را نه از یک نظر تاریخی ـ اجتماعی یا حقوقی، بلکه از منظر بحث در فلسفه سیاسی مطرح سازیم. از این منظر، اصل «اِقناع» در کنار اصل «زور»، مختصات و مناسبات سیاسی را تعیین می‌کند. بنابراین، کوشش بلاغی این روشنفکران برای رقم زدن نسبتی قانع‌کننده میان ایده حق و ایده قانون، با توفیق چندانی همراه نشد. استدلال ما در این مقاله آن است که این عدم توفیق را بیش از آنکه بتوان به بدفهمی روشنفکران یادشده از مبانی تجدد مربوط دانست، باید در ضعف درونی رتوریک آنها جستوجو کرد. این ضعف، دو معضل اساسی را تقویت می‌نمود: نخست نقش کمرنگ ایده فرد صاحب «حق» و دوم، رادیکالیسم روسویی در قالب انقلابی‌گرایی غیرمدنی
زایش ایده شهروندی در ایران معاصر از منظر فلسفه سیاسی
3/21/2018 12:00:00 AM
تاملات فلسفه سیاسی علامه جعفری در ایران معاصر
نویسنده:
مرتضی یوسفی راد
،
مقاله نشریه: سیاست متعالیه » سال 1394 پاييز 1394 شماره10
جايگاه وحي در فلسفه سياسي معاصر اسلامي ايران
نویسنده:
احمدرضا يزداني مقدم
،
طرح پژوهشی: قرارداد هاي اعضاي هيئت علمي ومحققين رسمي » از تاریخ: 1395/06/28 تا تاریخ: 1397/10/01
فلسفه سیاسی علامه طباطبایی و ایران معاصر
نویسنده:
احمدرضا یزدانی مقدم
، استاد راهنما:
منصور میراحمدی
، استاد مشاور 1:
داود فیرحی
، استاد مشاور 2:
حمید پارسانیا
،
پایان‌نامه: باقرالعلوم(ع) - 1390 - [دکتری]
فلسفه سیاسی علامه طباطبایی و ایران معاصر
پایان‌نامه: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام - دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی - 1390 - [دکترای تخصصی]
نمايه موضوعي كتاب ( تاملات فلسفه سياسي در ايران معاصر )
نویسنده:
حسين دهقاني
،
طرح پژوهشی: نمايه موضوعي » از تاریخ: 1397/03/22 تا تاریخ: 1397/01/24
بررسی فرصت ها و چالش های فلسفه سیاسی در ایران معاصر
پایان‌نامه: باقرالعلوم(ع) - 1397 - [کارشناسی ارشد ناپیوسته]
رساله‌هاى سیاسى ـ اسلامى در ایران معاصر
نویسنده:
سیدمحمدعلى حسینى زاده
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1385 شماره سی و پنجم - پاییز 85
آشفتگى مفاهیم سیاسى در ایران معاصر
نویسنده:
سیدصادق حقیقت
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1382 شماره بیست و چهارم - زمستان 82