چکیده:
 گرایش علمى در تفاسیر قرن چهارده، ابعاد و گستره آن و دیدگاه‌هاى موافق و مخالف مورد بررسى و نقد قرار گرفته است. مقاله با تعریف تفسیر علمى و مولفه‌هاى موجود درآن به بحث در ریشه‌هاى تاریخى گرایش علمى در تفسیر پرداخته و بر این باور است که ریشه‌هاى ضعیف این گرایش در تفاسیر کهن همچون فخر رازى و شیخ طوسى نیز به چشم مى‌خورد و از آن زمان تا قرن چهارده که به صورت یک جریان قوى ظهور کرده، ادامه داشته است. نویسنده با توجه به جریان تاریخى گرایش علمى به نکات سه‌گانه اشاره مى‌کند:  1. محور تفسیر علمى در گذشته آیات مربوط به هیئت و نجوم بوده است، 2. گرایش علمى در تفسیر شیعى معتدل‌تر از تفسیر سنّى بوده است، 3. رویکرد به تفسیر علمى از سوى غیر مفسّران در میان شیعه کمتر از اهل سنت بوده است. در ادامه مقاله به گونه‌هاى بهره‌گیرى از دانش بشرى در تفسیر اشاره کرده و شکلهاى زیر را با استناد به موارد نام برده است: 1. بهره‌گیرى جهت تأیید محتواى آیات، 2. کشف راز و رمزهاى بیانى قرآن و 3. بهره‌گیرى در جهت تفسیر و تبیین آیات. اقسام جریان گرایش علمى بخش دیگرى از مقاله است. در این بخش نویسنده گرایش علمى را به دو قسم زیاده‌رو و میانه‌رو تقسیم نموده و ویژگى‌هاى هر یک را برشمرده است. سپس به گستره گرایش علمى در تفاسیر قرن چهارده اشاره کرده و آن را بیشتر در سطح آیات مربوط به طبیعت و دانشهاى طبیعى مى‌داند تا دانش و علوم انسانى. در ادامه دیدگاه وحى راجع به تفسیر علمى به بحث گرفته شده است. نویسنده با ارائه دو روش براى فهم دیدگاه وحى یکى بررسى آیات مربوط به علم و دیگر بررسى منطق و زبان وحى و آیات، روش دوم را برگزیده و دیدگاه‌هایى را که راجع به زبان دین مطرح بوده است مورد بررسى قرار داده و از چهار دیدگاه یاد کرده است: 1. پوزیتیویسم منطقى 2. تحلیل زبانى 3. عرفى بودن با چهار تفسیرش   4. ژرف‌گرا. در ادامه به بحث در واقع نمایى زبان علم پرداخته و نظریاتى را در این زمینه بررسى کرده است. در پایان به بیان دلایل موافقان و مخالفان تفسیر علمى اشاره کرده و با نقد آنها به این نتیجه رسیده است که تفسیر علمى با روش اعتدالى و بدون زیاده‌روى‌ها امر پسندیده است و دلیلى بر ممنوعیت آن در عرصه تفسیر قرآن وجود ندارد.

دانــلود