چکیده:
مقاله حاضر، برخى مشکلات طرح آزادى در تفکّر اسلامى را مورد ارزیابى قرار
مى‏دهد. نگاه مؤمنانه به آزادى، یکى از مهمترین عناصر تفکرى است که بنیاد ارزشى و
مبانى مذهبى «نظام جمهورى اسلامى ایران» را تشکیل مى‏دهد.(1) اما رهیافت اسلامى
به آزادى، در شرایطى که جمهورى اسلامى ما ـ بنا به ضرورت تاریخى ـ بر میراث کهنى
از سنّت اقتدار در اندیشه و عمل تکیه دارد، مشکلات دوگانه‏اى دارد: 1 ـ نخست آنکه، الهیات اسلامى، با توجّه به جامه اقتدار گرایانه‏اى که بویژه در
حکمت عملى و زندگى سیاسى پوشیده بود، قرنها است که بسیارى از نصوص دینى ناظر
به آزادى، عقلانیّت و مسؤولیت فردى را به حاشیه رانده و مورد غفلت قرار داده است.
در چنین شرایطى، هر گونه تلاش براى تفسیرى روشن از مفهوم آزادى در نصوص
دینى، به این لحاظ که مسبوق بر نظریات و تأمّلات پیشین نبوده و به تعبیر ابن خلدون،
سندى مستمر در تحقیقات عالمانه ندارد، با مشکلات، سردرگمى‏ها و شرمسارى‏هایى
مواجه مى‏شود. 2 ـ ثانیا، حضور همین سنّت اقتدارگرایانه در الهیات اسلامى، با توجّه به مجموعه‏اى
از پیش فرضها، نظریه‏ها و سلیقه هایى که تولید مى‏کند، مانع از آن مى‏شود که آزادى، در
«مرکز معنا» و کاوشهاى دین شناسانه در باب سیاست قرار گرفته و گامى مؤثر در تأسیس یا
بسط نظریه‏اى درباره الهیات آزاد منش، فردگرا و مردم سالار شروع شود. بر عکس،
سنّت اقتدارى با توجه به انرژى نهفته‏اى که دارد، ممکن است ابزار نیروهاى سیاسى
خاصّى قرار گیرد.

دانــلود