چکیده:
بسیاری از عالمان اخلاق کاربردی، به دلیل محدودیت‌هایی که در استفاده از نظریه‌های کلان اخلاقی و نیز در به‌کارگیری قواعد جزئی برای توجیه مسائل اخلاق زیست‌پزشکی وجود دارد، پیشنهاد می‌کنند که در اخلاق کاربردی، به جای مراجعه به نظریۀ اخلاقی یا قواعد جزئی اخلاقی، به اصول اخلاقی مراجعه کنیم. به این رویکرد «اصل‌گرایی اخلاقی» گفته می‌شود. این رویکرد با انتشار کتاب اصول اخلاق زیست‌پزشکی توسط تام ال بیشامپ و جیمز چیلدرس در سال 1978 ظهور یافت و به دلیل توفیقی در نقد رویکردهای رقیب خود داشت توجه مجامع علمی جهانی را به خود جلب کرد. در اثر توجهات علمی به این کتاب، تقریباً هر پنج سال یک بار یک ویرایش جدید از این کتاب با اعمال اصلاحات و بازنگری‌های تازه انتشار یافته است. ساختار اصلی کتاب اصول اخلاق زیست‌پزشکی را که در تمامی ویرایش‌های آن پابرجا مانده است، فصل‌هایی محوری دربارۀ هر یک از چهار اصل (احترام به استقلال، پرهیز از آزار، نیکو‌کاری یا منفعت‌رسانی، و عدالت) و دربارۀ روابط بیمار و اصحاب حرفه‌های زیست‌پزشکی، و فصل‌هایی دربارۀ شالودۀ اخلاق، نظریه و روش اخلاقی تشکیل می‌دهد. ولی بیشامپ و چیلدرس همواره از تحوّلات و ترقّیات تازه در این بحث، که شامل نقد‌های وارد بر تفسیر خودشان بوده است، به گرمی استقبال کرده‌اند؛ تحوّلات و ترقّیاتی که تفسیر خود آنان را با نقدهایی رو‌به‌رو کرده، و آنان بر پایۀ این نقدها کتاب خود را پی‌در‌پی روز‌آمد کرده‌اند. به سختی می‌توان صفحه‌ای از ویراست اوّل متن کتاب را یافت که در روند ویرایش‌های بعدی بدون تغییر مانده باشد. مراجعه به یکی از ویراست‌های پیشین این کتاب می‌تواند برای کسانی که از آغاز شاهد بحث‌های اخلاق زیست‌پزشکی نبوده‌اند، بسیار جالب باشد؛ این مراجعه برداشتی از نخستین گزاره‌های این بحث به آنان می‌دهد، و آنان می‌توانند دریابند که این بحث در طول این سالها چه پیشرفت پویایی داشته است. از این نظر، هفت ویرایش کتاب اصول اخلاق زیست‌پزشکی تا اینجا مدرک تاریخی ارزشمندی دربارۀ رشد و توسعۀ این بحث در طول نزدیک به چهار دهۀ گذشته به شمار می‌آید. به دشواری می‌توان حدس زد که چه تعدادی از افراد تا کنون این کتاب را خوانده‌اند؛ ولی گزاف نیست که بگوییم چون این کتاب حجم وسیعی از موضوعات و مفاهیم را پوشش می‌دهد، منبعی غنی برای دانشجویان، و نیز فعّالان و پژوهشگران این بحث است و به همین سبب، پایه‌ای برای آموزش اخلاق پزشکی و زیست‌پزشکی به بی‌شماری از دانشجویان و اصحاب حرفه‌های بهداشت و سلامت در سراسر جهان بوده است. کتاب اصول اخلاق زیست‌پزشکی بیشامپ و چیلدرس با تمام توفیقی که در جلب توجهات جهانی داشته‌ است، گذشته از اینکه با رویکردی سکولار تصنیف یافته، به احتمال زیاد با بسیاری از ملاحظات فرهنگی جوامع مختلف دنیا هم‌راستا نیست. از این رو در این تحقیق برآنیم تا با اتخاذ رویکردی اسلامی به نقد و بررسی این رویکرد بپردازیم و کاستی‌های روش‌شناختی این رویکرد را در تطبیق بر فرهنگ بومی اسلامی جامعه خودمان (ایران) آشکار سازیم تا ‌آنگاه بتوانیم به رویکردی منسجم‌‌تر نایل آییم.

دانــلود