چکیده:
این پپژوهش بدنبال آن است تا به بررسی تطبیقی کارکردهای اجتماعی دین از دیدگاه دورکیم و علامه طباطبایی بپردازد تا بدین وسیله وجوه اشتراک و افتراق دیدگاههای آنان را در این زمینه نشان دهد. دورکیم و علامه طباطبایی با وجود اینکه دارای مبانی نظری متفاوتی هستند، اما هر دو بر ضرورت همیشگی دین و قوانین دینی در جامعه اذعان دارند. به اعتماد دورکیم دین بر حسب نوع جوامع خصوصیات متفاوت پیدا می کند ایشان برای دین دو بعد عقیدتی و مناسکی مطرح می کند اما عنصر اصلی دین را بعد مناسکی آن می داند. آنچه که در تبیین کارکردی دورکیم از دین اهمیت دارد کارکردهای اجتماعی مناسک دینی است که عبارتند از: انضباط بخشی، وحدت بخشی، خوشبختی بخشی، حیات بخشی و تقویت قوا. بر این اساس دورکیم کارکدهای دین را در بعد اجتماعی آن خلاصه می کند. اما علامه طباطبایی بر این باور است که دین در سه بعد عقیدتی، اخلاقی و عملی دارای کارکردهای فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی است. از جمله کارکدهای اجتماعی دین از نظر ایشان می توان به اصلاح جامعه، تنظیم زندگی اجتماعی، شکوفایی فرهنگ و تمدن و... اشاره کرد. به اعتقاد علامه طباطبایی تنها راهی که اجتماع انسانی را از تشتت و تفرقه نجات می دهد دین است؛ چرا که دین برای رفع و حل اختلاف جوامع بشری و ایجاد وحدت و همبستگی اجتماعی آماده است. بنابراین می توان گفت که علامه و دورکیم با وجود پیش فرضهای متفاوت در بحث دین، بر نقش محوری دین در جامعه تاکید دارند و کارکردهای اجتماعی مشابهی را برای دین مطرح کرده اند.اما تبیین علامه از کارکردهای دین ناظر به همه ابعاد وجود انسان است که برخلاف دورکیم اولا با تقلیل گرایی همراه نیست. ثانیا کارکردهای دین را در راستای سعادت و کمال انسان می داند و ثالثا کارکردهای اجتماعی دین را نتنها در ساختار جامعه بلکه در محتوای جامعه هم مطرح می کند.

دانــلود