چکیده:
شناخت در گسترده‏ترين معنا، برترين نمود جان انسان است، تا بدانجا كه اوج آدمى در گرو آن مى‏باشد. بنابراين نخستين مسأله‏اى كه انسان در تمام بحث‏هاى علمى با آن روبرو است، مسأله شناخت و معرفت است و انديشمندان، عرفا و فلاسفه بسيارى در اين زمينه پژوهش‏هاى گرانسنگى به انجام رسانيده‏اند، امّا در اين رساله به علت گستردگى مباحث شناخت به بخشى از آن كه ابزار شناخت باشد، بسنده شده است. انسان تمام علوم و شناخت‏هاى خود را از طريق ذهن و ابزار ويژه آن تحصيل مى‏كند، از اين رو تحقيق در باب ابزار شناخت ضرورى است. هدف اين رساله، بررسى ابزار شناخت از ديدگاه مرتضى مطهرى و ايمانوئل كانت مى‏باشد و محور اصلى نوشتار، پى‏گيرى اين فرضيه است كه ابزار معرفت از نظر اين دو متفكر اختلافاتى دارد. اين دو فيلسوف نامى كه در دو نقطه عالم زيسته‏اند و متعلق به دو سنت، فلسفى مهم مى‏باشند و هر يك در حوزه خود تأثيرگذار بوده‏اند، بررسى آراء آن‏ها در اين باب راه گشا خواهد بود. در اين رساله، پس از بيان كلياتى چون شناخت‏شناسى و مسأله معرفت، به آراء اين دو انديشمند در باب معرفت‏شناسى، پرداخته شده است، تا زمينه‏اى مناسب براى فهم و درك آراء اين دو در مسأله ابزار شناخت فراهم آيد. در بحث از محورهاى اصلى رساله، سخن با تاريخچه ابزار شناخت و بيان عقايد عقليون و حسيون دنبال شده است. گروه نخست حس را قابل تحويل به ناهمه مى‏دانند و دسته دوم ناهمه را به حس باز مى‏گردانند. سپس ابزار شناخت از نظر مطهرى و كانت مورد برسى، مقايسه و نقد واقع شده است. استاد مطهرى به پنج ابزار شناخت كه عبارت است از:حس، عقل، شهود باطنى، فطرت و وحى معتقد هستند، كه هر كدام بنا به اقتضاى مورد و با توجه به ماهيت معلوم مورد استفاده واقع مى‏شوند. به نظر ايشان كار حواس ايجاد زمينه و اعداد نفس براى ابداع صورت‏هاى حسى پديدارهاى مادى است و آن شرط لازم، نه شرط كافى شناخت است و شناخت بسيارى از امور فى نفسه و حقايق از جمله جوهر مادى اشياء بر عهده عقل است. ايشان علاوه بر اين دو ابزار به شهود باطنى و فطرت و وحى نيز توجه داشته‏اند، به گونه‏اى كه فطرت را ام‏المسائل معارف اسلامى و وحى را نيز راه شناخت و سعادت بشر معرفى كرده است. اما از نظر كانت، ذهن از سه قوه حس، فهم و عقل تشكيل شده است كه كاملاً از هم ديگر متمايز و مستقل و غير قابل تحويل به يكديگر هستند. وى با تفكيك حس از فاهمه دو دسته امور ما تقدم را پذيرفته است و امور ما تقدم خاص حس يا »زمان و مكان« و مفاهيم محض فاهمه يا مقولات كه چهار مقوله اصلى كميت، كيفيت، نسبت و جهت هستند. عقل از نظر وى فاقد توان شناختى است و فقط در كليت بخشى و نظم‏دهى انديشه به فاهمه مدد مى‏رساند. از نظر وى، با اين دو ابزار )حس و ناهمه( فقط امور طبيعى قابل شناسايى است و شناخت متافيزيك با اين دو ابزار غير ممكن است. وى راه شناخت حقايقى چون خدا و نفس را شهود اخلاقى مى‏داند كه مربوط به عقل عملى است. در خاتمه در خور ذكر است كه با روشن شدن شباهت‏ها و تفاوت‏ها است كه در نهايت به فهم حقيقت نزديك‏تر مى‏شويم. در نتيجه در پايان اين نوشتار به اين مطلب توجه شده، نتيجه‏گيرى شده است، تا فتح بابى باشد براى تلاش بيشتر دانش پژوهان در اين زمينه. در قسمت ضمائم گزارش كوتاهى از زندگانى اين دو متفكر ارائه شده است، به اميد اين كه از اين طريق، الگوى مناسب‏ترى در فهم ابزار شناخت از منظر آن‏ها حاصل گردد

برای این سند علمی فایلی وجود ندارد