چکیده:
افراط گرایی و گسترش خشونت یکی از مهم ترین چالش های جهان اسلام معاصر محسوب می شود که پیامدهای مخربی بر وضعیت فرهنگی و اقتصادی جوامع اسلامی و نوع نگاه به دین از منظر غیرمسلمانان داشته است. گستره جغرافیای درگیر این پدیده و پربسامد بودن آن، کشورهای اسلامی و نهادهای بین المللی مختلفی را به سمت کنترل این پدیده سوق داده است. به لحاظ زمانی اگر سال ‎1924م، (الغاء خلافت عثمانی) را مبدأ تاریخ معاصر جهان اسلام در نظر گیریم، شاهد بسیاری از بحران‌های فکری و سیاسی در جهان اسلام پساخلافت هستیم بازآفرینی زمینه سیاسی و فکری این دوره نشانگر این واقعیت است که جهان عرب از نیمه دوم قرن ‎19م، با چالش های درونی و بیرونی مختلفی مواجه بوده است که با الغاء خلافت و ورود استعمار به جهان اسلام، تبدیل به بحران هویت برای مسلمان معاصر شده است. جریان‌های فکری اسلامگرا و سکولار پدیده آمده در این دوره نیز علیرغم پروژه های فکری و سیاسی متعدد در بازسازی این هویت از دست رفته ناکام بوده اند. از سویی شرایط سیاسی حاکم بر جهان عرب این کشورها را به سمتی سوق داد که منجر به شکل-گیری مؤلفه هایی مانند، اقتدارگرایی نظام های سیاسی، ضعف جامعه مدنی و دخالت بازیگران خارجی شده است. در چنین زمینه سیاسی و فکری، جریانی بنام سلفیه جهادی تلاش نمود در قالب اندیشه ای منسجم و جذاب هویت از دسته رفته انسان مسلمان معاصر را بازسازی و برای احیای آن تلاش نماید پرسش از زمینه‌ها و بستر مهیا برای رشد خشونت‌گرایی در این مقطع تاریخی، دغدغه اصلی این رساله است. تحلیل این زمینه‌ها با استفاده از ظرفیت‌های چارچوب تاریخ فکری که اندیشه را در بستر و زمینه مطالعه می کند، نشانگر این واقعیت است که به لحاظ سیاسی عواملی مانند (اقتدارگرایی، معمای دموکراسی، معمای رسانه، توسعه نیافتگی فرهنگی و اقتصادی و دخالت قدرت خارجی) و به لحاظ فکری نیز (بحران هویت، دوگانه‌های فکری، ناکارامدی ایدئولوژیهای مرسوم لیبرال و اسلام‌گرا) بستر خشونت‌گرایی معاصر را برای رشد و توسعه جریان سلفیه جهادی به عنوان خشونت‌گراترین جریان معاصر فراهم کرده است. بنابراین راهکارهای مواجهه با این پدیده نیز در در سطح فکری (تلاش برای احیای هویت از طریق مؤلفه‌های عصر نهضت) و سیاسی (توسعه همه جانبه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی) متناسب با مؤلفه‌های استنباطی در هر سطح خواهد بود. کلید واژگان: خشونت، سلفیه جهادی، زمینه سیاسی، زمینه فکری، تاریخ فکری، خلافت، جهاد.

دانــلود