چکیده:
عارف سترگ جناب صدرالدين قونوي از برجسته‌ترين افراد مؤثر در مباحث عرفان نظري و مهم‌ترين شارح مباني شيخ اکبر است. وي با قلم تواناي خود علاوه بر مباحث عرفان نظري، نگاهي نيز به تطبيق اين مباني در شرح احاديث و آيات شريفه قرآن به خصوص سوره حمد داشته که از آن به عنوان تفسير باطني يا تاويل نام مي‌بريم. تفسير باطني يا تاويل در واقع حاصل تلاشي است که عارفان به موازات شناخت چينش نظام هستي (کتاب تکوين)، در فهم بطون هفت‌گانه متون ديني به خصوص قرآن مجيد (کتاب تشريع) انجام داده‌اند. در اين مسير، جناب صدرالدين تلاش کردند، علاوه بر بهره‌گيري از مباحث عرفان نظري و کشفيات خود، به برخي از روش‌ها و مباني آن‌ها اشاره کنند تا راه رسيدن به معارف و اصول دين از مسيري غير از کشف نيز هموار شود. از اين روش‌ها تعبير به روش‌هاي فني ـ عمومي شد. اين روش‌ها عبارتند از: روش طولي، روش عرضي و روش جري و تطبيق که در اين رساله به تعريف و مباني آن ها اشاره شده است. منظور از روش طولي زدودن و پيرايش زبان عرفي و رسيدن به روح معناست. در روش عرضي جميع معاني محتمل يک لفظ، پذيرفته مي‌شود. معناي موافق با سياق تفسير آيه و بقيه معاني نوعي تاويل به شمار مي‌روند که از آن به تاويل عرضي نام مي‌بريم. در جري و تطبيق نيز حکم از فردي بر فرد ديگر تطبيق داده مي‌شود. روش‌هاي فوق داراي مباني مشترکي ـ نظير امکان فهم معاني باطني قرآن و حديث، بطون داشتن کتاب تکوين، کتاب تشريع و حقيقت انساني ـ و مباني مختصي ـ نظير «وضع الفاظ براي روح معنا» در تاويل طولي و جري و تطبيقي و «استعمال لفظ در اکثر از معناي واحد» در تاويل عرضي ـ هستند. در پايان نيز به نقش کشف و شهود در فهم متون ديني و نقش آن در روش فني عمومي اشاره شده است.

دانــلود