چکیده:
پژوهش حاضر موضوع «سير تحول نقش صحابه در زمان پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم تا آغاز حکومت حضرت علي عليه السلام» را مورد بررسي قرار داده است. براي تشريح اين موضوع از روش توصيفي- تاريخي استفاده شده و به ارزيابي اين مسئله پرداخته که نقش صحابه و افراد صاحب نفوذ و تأثيرگذار در تغييرات و تحولات جامعه، چگونه بوده و آنان چه جايگاه و تأثيري بر روند تحولات جامعه صدر اسلام داشته اند. براي رسيدن به پاسخ مناسب در رابطه با اين مسائل، با توجه به اين نکته که اين پژوهش به صحابه، به عنوان کارگزاران جامعه مي¬نگرد، و نيز با توجه به پيشينه و معيارها و ويژگي¬هاي آنان در دوران جاهليت، تلاش مي¬شود تا عملکرد صحابه در سه حوزه فرهنگي و اجتماعي، سياسي و نظامي، و حوزه اقتصادي مورد بررسي قرار گيرد. با مد نظر قرار دادن اين فرضيه که نقش و عملکرد برخي صحابه در تغييرات و تحولات جامعه بعد از پيامبر(ص)، در جهت مخالف ارزش¬هاي اسلامي نسبت به عصر پيامبر(ص) بوده است، سعي شده تا نقش و جايگاه صحابه در مقطع زماني مذکور، بررسي شود و بدين ترتيب سير تحولات ناشي از عملکرد، و نيز سهم آنان در تغييرات و تحولات جامعه روشن گردد. لذا در سه حوزه مذکور، شاخصه¬هاي تغيير و تحول جامعه صدر اسلام در جهات مثبت و منفي مورد توجه قرار گرفت. با توجه به متون تاريخي و روايي اين نتيجه به دست آمد که صحابه پيامبر(ص) بر اساس ارزش¬ها و شاخصه¬هاي اسلامي نظير؛ سبقت در اسلام، سبقت در ايمان، هجرت، جهاد در راه خدا و... توانستند عوامل تعيين کننده در تحولات جامعه محسوب شوند و با تکيه بر رهبري الهي و ايمان و عقيده بر مبناي تعاليم قرآن کريم و سيره پيامبر(ص) جامعه اي اسلامي و حکومت ديني را پايه گذاري نمايند و در گسترش آن نقش بسزايي ايفا نمودند. ولي بروز برخي رفتارهاي جاهلانه و غير اسلامي از همان زمان پيامبر(ص)، در نهايت بازگشت صحابه به ويژگي¬ها و معيار¬هاي دوران جاهليت و تعصبات ناشي از آن را آشکار نمود. چنان که رجوع به گذشته، پس از پيامبر اسلام (ص) به اوج خود رسيد و عملکرد آنان موجب تحولات عميقي در زمينه¬هاي مختلف جامعه گرديد. واژه¬هاي کليدي: تحول، نقش، صحابه، نخبگان.

دانــلود